Сегодня расскажу о двух замечательных городах южной Италии: о Матере, которую я так хотела увидеть еще в прошлогодней поездке к «итальянскому каблуку», но не получилось. А также о малоизвестном и слегка похожем на Матеру городе ГравинаИнПулья (далее-Гравина).
Начать знакомство с этими городами я предлагаю с фото, а уже потом можно и рассказ можно дочитать.
Тем, кто не следит за рассказами на Турправде в целом и моими в частности, поведаю, что посещение Матеры и Гравины было частью большой поездки Албания-Италия в августе сего года. Так получилось, что сначала мы посмотрели Неаполь, затем Албанию. В Албании же прекрасно отдохнули на море, и только, по возвращениию начали более досконально исследовать южную Италию.
В Матеру мы приехали на арендованном авто, отель выбрали не в самой Матерее, а на окраине Residence Palomba (Соntrada La Palomba, 75100 Матера, Италия). Отель простой, но толковый. Сейчас на букинге он подорожал, но во время нашей поездки отель только начал работать и себя рекламировать, поэтому стоимость была низкая. Все же я рекомендую любому путешественнику, даже очень экономному, в этом городе раскошелиться на отель в самом сердце Матеры-в Сасси. И не в простом отеле, а именно в пещерном. Благо, таких отелей очень много: от простых и скромных комнат до огромных подземных квартир (номерами их сложно назвать), которые вырублены в скалах, при этом, помещения современные и стильные. Словами я не опишу-просто посмотрите в Интернете, КАКИЕ там отели! Пожалуй, в посещении Матеры основной моей недоработкой был выбор обычного отеля, а не пещерного. Второй недоработкой я считаю время, которое я выделила на осмотр города-1 день. Этого мало! Мало!
Город построен на высоте 401 метр над уровнем моря, до ближайшего морского побережья нужно добираться 45 километров, в настоящее время там проживает около 55 тысяч человек. Естественно, при подготовке поездки в Матеру, я учитывала, что город большой, интересный и необычный. Понимала, что ходить будем много, под палящим солнцем и весь день. Все равно, нам не хватило времени обойти все интересные места Матеры, даже с учетом того, что мы посещали далеко не все музеи, и практически полностью вычеркнули из маршрута более новые районы Матеры и крепость. Но мы посетили Цистерну (о ее уникальности напишу далее) и вдоволь побродили по улочкам Матеры: как в части, где в пещерах достаточно людно, так и в заброшенной части, где практически не встретишь живого человека.
Познакомимся с городом поближе. Исторический центр Матеры-Сасси (в переводе означает «камни»), расположен в скалистом каньоне. На сегодняшний день является объектом Всемирного наследия ЮНЕСКО. Сасси-ди-Матера считается одним из первых поселений в Италии. Это место было обитаемо еще в эпоху неолита и имеет очень богатую историю. Несмотря на многие преобразования, которым подвергался Сасси в течение веков, город все еще сохраняет в своей планировке античные очертания. Первые пещерные жители традиционно селились в каньоне, а затем, примерно в 7 тысячелетии до н. э., перебрались на вершину холма, именно эта зона считается древнейшей частью Матеры. Постепенно население увеличилось настолько, что новые кварталы стали распространяться вниз по склонам. Первые переселенцы воспользовались заброшенными пещерами доисторических людей, а более поздние принялись усердно долбить мягкие туфовые склоны, параллельно благоустраивая территорию вокруг своих новых квартир. В городе было много огородов и висячих садов, накрытых сводами. Во времена Возрождения эти своды использовались для захоронений, и получалось, что живые люди жили в подземелье, а мертвые хоронились над землей. Пик скального строительства пришелся на IX век н. э., к этому же периоду относится и создание сложнейшей и уникальной системы водопровода. Город Сасси и по сегодняшним меркам большой, поэтому стоит уделить ему как минимум весь день. Ходить придется много, то вниз, то вверх. Обувь нужна удобная. Маршруты перемещений по нему состоят из переплетения узких улочек, соединенных арками, лестницами, тоннелями и большим количеством смотровых площадок с потрясающими видами. Виды все «открыточные». Матера-очень фотогеничный город: как не фоткай, получится красиво. Следует также отметить, что в самой заброшенной части Сасси, которую даже и не видно в начале основных маршрутов, практически нет никого и ничего, кроме самих пещер. Ни туристов, ни жителей. Причем почти все пещеры забетонированы, закрыты дверьми или заколочены досками. Но все же найти открытые среди них можно, для меня это интереснее музеев. Нет там и кафешек, поэтому рекомендую покушать до начала пути в самые дальние и самые заброшенные пещеры. Маршрут у большинства туристов начинается на площади Витторио-Венето (Vittorio Veneto). Мы тоже начали свой маршрут с этой площади, так же именно здесь вход в ту самую Цистерну, о которой еще будет упомянуто. И отсюда открывается классический вид на Матеру. Забегая вперед, скажу, что это вид всего лишь на треть старого города, большую часть Сасси просто не видно. Не видно отсюда и потрясающий каньон.
Вот так ходишь по городу и не понимаешь, как люди, пускай и бедные, жили в этих пещерах в нечеловеческих условиях? Здесь практически нет дорог в нашем понимании: узкие вертикальные улочки, не во всех даже какую повозку можно протащить. Здесь практически нет земли, везде камень. Если и есть огород или пастбище, то до него очень далеко и долго добираться за город. Здесь не было туалетов, просто пользовались керамическими горшками, а все помои выливали в каньон. Здесь мало света в домах: единственный источник света-это одно окно рядом с входной дверью и все. Электричество в районы Сасси было проведено только в 30-х годах XX века, но бедняки могли позволить себе только одну лампочку. Жили большой семьей практически в одной большой комнате, спали все вместе же на одной кровати. Самое удивительное, что в этом же помещении вместе с хозяевами жили и домашние животные. Отдельных сараев и хозпостроек у обычных жителей не было. В среднем на 40 кв. м квартиры приходилось 10 человек плюс кошки, собаки, кролики, куры, а в стойле прямо напротив главной кровати топтался мул. Более крупный домашний скот, как правило, не держали из-за ограниченности площади, но мулы были незаменимы в хозяйстве, на них пахали поля и огороды, перевозили грузы. Где-то читала, что многие в этом же помещении хранили и навоз! Мол, и как удобрение, и зимой согреет. Запах мало волновал население. Честно говоря, даже и не верится.
Также здесь не было воды в нужном количестве, но эту проблему решили постройкой уникальной системы водоснабжения с помощью так называемых «цистерн». Хлеб выпекали раз в неделю в общественных пекарнях из своего теста. Чтобы не перепутать булки, каждая хозяйка ставила особое фамильное клеймо на каждую заготовку.
В доме, как правило, была дровяная плита, остатками углей грели постель. Отопления другого не было. Ну, навоз разве что; -)
Хорошо, что это юг, да и в пещерах температура сама по себе ниже +15 не опускается.
При всех этих неудобствах число обитателей скальных жилищ в разные времена доходило до 15 тысяч человек.
В начале двадцатого века демографический подъем достиг своего апогея. На домах достраивали дополнительные этажи, исчезли огороды, пастбища и висячие сады, каменные цистерны приспосабливались для однокомнатных квартир, в которых люди жили вместе с курами и овцами. А к середине XX века санитарная обстановка в районах Сасси катастрофически ухудшилась. Если в среднем по стране в 1949 году на каждую тысячу живых человек приходилось в среднем 112 умерших, то среди жителей пещер Сасси эта цифра более чем в 4 раза превышала общий уровень смертности. Большой шум поднялся после выхода книги Карло Леви "Христос остановился в Эболи", где писатель описал страшную картину антисанитарии и нищеты, в которой продолжали жить матерчане. Публикация, а затем и художественный фильм, снятый по этому роману, получили огромный общественный резонанс. Чтобы убедиться в существовании пещерного города, в Матеру понаехало множество чиновников всех мастей и туристов. И пока вся Италия обсуждала это позорное для развитой страны явление и думала, как и куда переселить всех жителей пещерных трущоб, сами жители пещер, продолжали жить и работать так же, как и их предки еще в IX веке.
Только в 50-х годах 20 века был издан указ, согласно которому жители Сасси должны переселиться в современные, пускай и скромные, жилища со всеми удобствами. Великое переселение, начатое в 1953 году, растянулось на долгих 20 лет, так как большинство подземных жителей не желало покидать свои дома. Последних жителей Сасси выселяли насильно в 70-х годах XX века. До средины 80-х годов практически все пещерные жилища оставались заброшенными, хотя все же были единичные случаи, когда люди умудрялись там жить, не смотря на то, что муниципальные власти проверяли пещеры, пытаясь обнаружить и выселить самых консервативных жителей. Именно тогда Всемирная организация по охране памятников истории и культуры обратила внимание на уникальные пещерные кварталы и их необычную водопроводную систему. В 1993 году районы Сассо-Баризано и Сассо-Кавиозо были признаны достоянием всего человечества и взяты под охрану ЮНЕСКО. Люди стали вновь заселяться сюда где-то с 1986 года. Сейчас Сасси снова оживает. И хотя большинство пещер не пригодно для жилья, но отдельные "пещеры улучшенной планировки" все же подлежат восстановлению. Их выкупают богатые итальянцы, даже иностранцы. Обустраивают их. Часто в пещерах размещают современные отели. Эти отели действительно уникальные. Мы заходили в один из 4* отелей и убедились лично, что пещера может быть шикарной. Жаль, что мы остановились не в таком пещерном отеле, а в обычном. Также в Интернете мне встречались предложения аренды квартир в пещерах. Очень заманчивые цены по сравнению с пещерными отелями. В современных пещерах есть и нормальный водопровод, и канализация, и электричество, и интернет. Нет только животных с навозом. В принципе, до Сасси из новых районов Матеры очень близко. А в новый районах есть все-и дороги и парковки и большие магазины. Я как раз и не решилась на проживание в пещере из-за уверенности, что машину будет сложно припарковать (у многих отелей в Сасси указано, что парковка и дорога не доступна). Платных паркингов: закрытых и охраняемых рядом с Сасси не нашла. На общественных парковках бросать машину не хотели. Все же зря. Пещерный отель в Сасси это фантастика!
В Матерее снимали много различных фильмов, а список самых известных можно посмотреть на страничке города в Википедии. Я не киноман, поэтому о связи Матеры с кинематографом, сказать мне больше нечего.
Водопровод Матеры
Жилища Матеры соединены единственной в своем роде системой водопровода и канализации, работающей исключительно за счет цистерн. Эти огромные емкости, точно так же, как и жилые пещеры, прорублены в туфе и предназначены для сбора осадков. Цистерны способны сохранять воду свежей, даже в самые жаркие периоды. Работала эта водопроводная сеть по знакомому всем принципу сообщающихся сосудов. Сасси на склонах каньона располагаются один над другим, таким образом, что жители верхних домов устраивали свои огороды прямо на крышах соседей. Каждая обитаемая пещера имела подвал, большую часть которого занимала та самая цистерна. Самая большая емкость для сбора осадков располагалась на верхней части склона — так, чтобы вода из нее быстро поступала в нижние дома. Все квартиры были оборудованы водосборными желобами, в которые собиралась вода от дождей и снега. Эти цистерны, соединялись с емкостями соседей специальными трубами, и когда емкости одного дома полностью наполнялись водой, излишки ее сливались к соседу и так далее.
Поступающая с небес влага проходила определенную обработку, но самая значительная фильтрация происходила внутри самих цистерн. Каменные чаны имели форму перевернутого конуса. Смысл идеи в том, что любые взвешенные частицы осядут в узкой части отстойника, а на поверхности сохранится относительно чистая вода. Верхнее водозаборное отверстие прорубалось в полу кухни и накрывалось, так что хозяйка в любую минуту могла зачерпнуть водицы. Для того чтобы почистить цистерну, внутрь сосуда через горловину запускали маленького ребенка. Чистили 1-2 раза в году.
Посетить самую большую цистерну Матеры можно ежедневно. Экскурсии каждые пол часа. Язык-итальянский или английский. Но нас, группу из 6 человек, которые собрались слушать по-английски (против человек 20 понимающих итальянский) гид отдельно не повел. Он рассказал нам бегло наверху о сооружении и отправил вниз самих. А вот на итальянском языке рассказывали намного больше, и экскурсовод спускался с группой и много говорил о чем-то каждые метров 20.
Замечу также, что такая система цистерн была и сохранилась не только в Матере. Посетить свою цистерну предлагает практически каждый скальный городок в этом регионе. Та же Гравина-у нее своя цистерна и тоже не маленькая.
Итог. Город потрясающе красивый и самобытный. Посетить стоит обязательно. И не проездом. Оптимально выделить целый день. Здесь комфортно и без автомобиля, есть автобусы и жд. станция, но с автомобилем Вы сможете посетить окрестные города, которые точно менее впечатляющие, но все же они тоже заслуживают внимания. Например: Остуни, Альберобелло, Лечче, ПолиньяноАМаре, Бари, Локоротондо.
Также очень и очень советую обратить внимание на заброшенный город Крако. Он самый таинственный и красивый из всех заброшенных городов Италии. ИМХО.
Гравина Ин Пулья
Честно говоря, этот город мы недооценили. Виной всему-Матера. Затмить ее просто не реально. На Гравину у нас оставалось всего пару часов после почти полутора дней в Матере. Если в двух словах, то Гравина это маленькая Матера, которая хуже сохранилась. Здесь сразу заметно, что город более бедный, менее туристический, а скорее: не туристический вовсе. Хотя здесь более древними выглядят пещеры, здесь хорошо заметны археологические раскопки и здесь есть большой, в несколько ярусов, древний арочный мост-виадук. Большое количество старинных храмов. Но именно здесь проводят уникальнейшую подземную экскурсию. К сожалению, у нас не получилось на нее попасть, в основном потому, что о существовании этого подземного мира в Гравине мы узнали, стоя на главной площади города и рассматривая рекламные вывески. На одной из них были просто удивительные фотографии подземелий, в том числе и местной цистерны. Все это на итальянском языке, но зато с телефоном и адресом сайта. Уже в Киеве в сети я нашла отчеты туристов о посещении Gravina Sotterranea (http://www. gravinasotterranea. it/italiano/percorsi. htm).
Место просто уникальное! Особенно жаль, что не удалось посвятить этому городу больше времени, так как я огромный фанат подземных и заброшенных мест. Пещеры, тоннели, склепы, подвалы и бункеры-моя страсть. Я надеюсь, что сумею посетить еще раз этот город, а также другие южные итальянские города. Смотреть там есть что!
Но зато нам повезло попасть в одну из немногих хорошо сохранившихся пещерных церквей San Michele delle Grotte. Она обычно закрыта для самостоятельного посещения. Есть несколько дней, когда проходят праздники и вход открыт всем, а также платные экскурсии. Мы увидели в центре города рекламу с какими-то пещерками и черепами и решили поискать это место. В одном их храмов в центре города оказался музей, а в музее нам на пальцах объяснили, что сейчас проведут туда, так как Вам повезло и в данный момент в этой церкви находится группа с гидом. Нас провел мужчина и оставил с группой немцев из семи старичков. Из всей этой истории никто ничего так и не сказал на понятном нам языке: английского не знал никто. Уже дома я читала, что же за место мы посетили. Церковь Святого Михаила Печерского как минимум 10 века постройки. А скорее, прорубки: вся церковь вырублена в скале, состоит из одного большого помещения, с 14 столбами высеченными из скальной породы, которые подпирают крышу из одного огромного камня. Также рядом есть мелкие пещерки и ниши в скалах. Эта церковь одна из тех, где хорошо сохранились фрески. Сейчас в этой церкви есть один уголок с огромным количеством костей и черепов. Предположительно, церковь была превращена в кладбище.
Итог: Город стоит посетить, если Вы любите подобные подземные сооружения и неизведанные туристические маршруты. Здесь очень интересно, но после посещения Матеры есть риск разочароваться. Лучше планировать посещение Гравины до поездки в Матеру. В случае, если Вы равнодушны к подземельям и у Вас времени в обрез, пропускайте этот город смело. Ведь в Матерее есть свои: и цистерна, и пещерные церкви, и сами пещерные жилища.
Dziś opowiem Wam o dwó ch cudownych miastach na poł udniu Wł och: o Materze, któ rą tak bardzo chciał am zobaczyć podczas zeszł orocznej wyprawy na „wł oską pię tę ”, ale nie wyszł o. A takż e o mał o znanym i nieco podobnym do Matery mieś cie Gravina In Puglia (dalej Gravina).
Zapoznanie się z tymi miastami proponuję rozpoczą ć od zdję cia i dopiero wtedy moż na dokoń czyć czytanie historii.
Tym, któ rzy nie ś ledzą ogó lnie historii Turpravdy, a moich w szczegó lnoś ci, powiem, ż e wizyta w Materze i Gravinie był a czę ś cią duż ej podró ż y Albania-Wł ochy w sierpniu tego roku. Tak się zł oż ył o, ż e najpierw spojrzeliś my na Neapol, potem na Albanię . W Albanii ś wietnie odpoczywali nad morzem, a dopiero po powrocie zaczę li dokł adniej zwiedzać poł udniową Italię.
Przyjechaliś my do Matery wynaję tym samochodem, wybraliś my hotel nie w samej Materze, ale na obrzeż ach Residence Palomba (Сontrada La Palomba, 75100 Matera, Wł ochy). Hotel jest prosty, ale elegancki.
Teraz cena wzrosł a przy rezerwacji, ale podczas naszej podró ż y hotel dopiero zaczą ł dział ać i reklamować się , wię c koszt był niski. Niemniej jednak polecam każ demu podró ż nikowi, nawet bardzo ekonomicznemu, w tym mieś cie, aby wyszedł na hotel w sercu Matery, w Sassi. I to nie w prostym hotelu, ale w jaskiniowym. Takich hoteli na szczę ś cie jest sporo: od prostych i skromnych pokoi po ogromne podziemne apartamenty (trudno nazwać je numerami), któ re są wykute w skał ach, a pokoje są nowoczesne i stylowe. Nie potrafię tego opisać sł owami, wystarczy poszukać w Internecie JAKIE są hotele! Być moż e moją gł ó wną wadą podczas wizyty w Materze był wybó r zwykł ego hotelu, a nie jaskiniowego. Drugim mankamentem, jak są dzę , jest czas, któ ry przeznaczył em na zwiedzanie miasta – 1 dzień . To nie wystarczy! Kilka!
Miasto został o zbudowane na wysokoś ci 401 metró w n. p. m. , do najbliż szego wybrzeż a morskiego potrzeba 45 kilometró w, a obecnie mieszka w nim okoł o 55 tysię cy ludzi. Oczywiś cie przygotowują c wyjazd do Matery wzią ł em pod uwagę , ż e miasto jest duż e, ciekawe i niezwykł e. Zrozumiał em, ż e bę dziemy duż o chodzić , pod palą cym sł oń cem i cał y dzień . Zresztą nie starczył o nam czasu na obejrzenie wszystkich ciekawych miejsc w Materze, nawet biorą c pod uwagę fakt, ż e nie zwiedziliś my wszystkich muzeó w, a prawie cał kowicie usunę liś my z trasy nowsze tereny Matery i twierdzy. My jednak zwiedziliś my Cysternę (o jej wyją tkowoś ci napiszę pó ź niej) i do syta wę drowaliś my po ulicach Matery: zaró wno w czę ś ci, w któ rej jaskinie są doś ć zatł oczone, jak i w czę ś ci opuszczonej, gdzie trudno spotkać ż ywa osoba.
Poznajmy lepiej miasto. Historyczne centrum Matera Sassi (przetł umaczone jako „kamienie”) znajduje się w skalistym kanionie.
Dziś znajduje się na Liś cie Ś wiatowego Dziedzictwa UNESCO. Sassi di Matera jest uważ ana za jedną z pierwszych osad we Wł oszech. Miejsce to jest zamieszkane od czasó w neolitu i ma bardzo bogatą historię . Pomimo wielu przemian, jakie Sassi przeszł o na przestrzeni wiekó w, miasto nadal zachowuje swoje staroż ytne zarysy w swoim ukł adzie. Pierwsi mieszkań cy jaskini tradycyjnie osiedlali się w kanionie, a nastę pnie, okoł o VII tysią clecia p. n. e. e. , przeniesiony na szczyt wzgó rza, to wł aś nie ta strefa jest uważ ana za najstarszą czę ś ć Matery. Stopniowo populacja rosł a tak bardzo, ż e nowe kwatery zaczę ł y rozrastać się w dó ł zboczy. Pierwsi osadnicy skorzystali z opuszczonych jaskiń prehistorycznych ludzi, a pó ź niejsi zaczę li pilnie ż ł obić mię kkie tufowe zbocza, jednocześ nie kształ tują c teren wokó ł swoich nowych mieszkań . Miasto posiadał o liczne ogrody warzywne i wiszą ce ogrody przykryte sklepieniami.
W okresie renesansu ł uki te sł uż ył y do pochó wkó w i okazał o się , ż e w lochach mieszkają ż ywi ludzie, a zmarł ych chowano nad ziemią . Szczyt budownictwa skalnego przypada na IX wiek naszej ery. czyli stworzenie najbardziej zł oż onego i unikalnego systemu wodno-kanalizacyjnego należ y do tego samego okresu. Miasto Sassi jest duż e jak na dzisiejsze standardy, dlatego warto poś wię cić mu przynajmniej cał y dzień . Musisz duż o chodzić , w gó rę iw dó ł . Potrzebne są wygodne buty. Trasy poruszania się wzdł uż niej to przeplatanie się wą skich uliczek poł ą czonych ł ukami, schodami, tunelami oraz duż ą iloś cią platform widokowych z zachwycają cymi widokami. Wszystkie typy to „pocztó wki”. Matera to bardzo fotogeniczne miasto: bez wzglę du na to, jak zrobisz zdję cie, wyjdzie ono pię knie. Należ y ró wnież zauważ yć , ż e w najbardziej opuszczonej czę ś ci Sassi, któ rej nie widać nawet na począ tku gł ó wnych tras, praktycznie nie ma nikogo i nic poza samymi jaskiniami. Ż adnych turystó w, ż adnych mieszkań có w.
Ponadto prawie wszystkie jaskinie są wybetonowane, zamknię te drzwiami lub zabite deskami. Ale wcią ż moż na znaleź ć wś ró d nich otwarte, dla mnie jest to ciekawsze niż muzea. Nie ma tam ż adnych kawiarni, wię c polecam zjeś ć przed rozpoczę ciem podró ż y do najbardziej odległ ych i najbardziej opuszczonych jaskiń . Trasa dla wię kszoś ci turystó w zaczyna się przy Piazza Vittorio Veneto (Vittorio Veneto). Od tego placu ró wnież zaczę liś my naszą trasę , tu też znajduje się wejś cie do samej Cysterny, o któ rej bę dzie mowa pó ź niej. A stą d masz klasyczny widok Matery. Patrzą c w przyszł oś ć powiem, ż e jest to widok tylko jednej trzeciej starego miasta, wię kszoś ci Sassi po prostu nie widać . Z tego miejsca też nie widać niesamowitego kanionu.
W ten sposó b chodzisz po mieś cie i nie rozumiesz, jak ludzie, choć biedni, ż yli w tych jaskiniach w nieludzkich warunkach? Tu wł aś ciwie nie ma dró g w naszym rozumieniu: wą skie, pionowe uliczki, nie ma nawet w ogó le tego, jakim wagonem da się w ogó le przecią gną ć.
Tu praktycznie nie ma ziemi, wszę dzie kamień . Jeś li jest ogró d warzywny lub pastwisko, to bardzo daleko i dł ugo moż na wydostać się poza miasto. Nie był o tu toalet, po prostu uż ywali ceramicznych garnkó w, a wszystkie pomyje wylewano do kanionu. W domach jest tu mał o ś wiatł a: jedynym ź ró dł em ś wiatł a jest jedno okno przy drzwiach wejś ciowych i to wszystko. Elektrycznoś ć doprowadzono do dzielnic Sassi dopiero w latach 30. XX wieku, ale biednych stać był o tylko na jedną ż aró wkę . Ż yli jako duż a rodzina praktycznie w jednym duż ym pokoju, wszyscy spali razem na tym samym ł ó ż ku. Najbardziej zaskakują ce jest to, ż e zwierzę ta mieszkał y w tym samym pokoju, co wł aś ciciele. Zwykli mieszkań cy nie mieli oddzielnych szop i budynkó w gospodarczych. Ś rednio 40 mkw. m mieszkania przypadał o na 10 osó b plus koty, psy, kró liki, kurczaki, a w boksie na wprost gł ó wnego ł ó ż ka tupał muł.
Wię kszego inwentarza z reguł y nie utrzymywano ze wzglę du na ograniczoną powierzchnię , ale muł y był y niezbę dne w gospodarce, orał y pola i ogrody, przewoził y towary. Czytał em gdzieś , ż e wiele osó b trzymał o obornik w tym samym pomieszczeniu! Jak i jako nawó z, a zimą ciepł o. Zapach nie miał wię kszego znaczenia dla ludnoś ci. Szczerze mó wią c, nawet w to nie wierzę.
Ró wnież brakował o wody w odpowiedniej iloś ci, ale problem ten rozwią zano budują c unikalny system wodocią gowy z wykorzystaniem tzw. „cystern”. Chleb wypiekano raz w tygodniu w piekarniach publicznych z ich ciasta. Aby nie pomylić rolek, każ da gospodyni umieszcza na każ dym blanku specjalną rodzinną markę.
W domu z reguł y był piec opalany drewnem, ł ó ż ko był o ogrzewane resztkami wę gli. Nie był o innego ogrzewania. No, moż e obornik; -)
Dobrze, ż e to poł udnie, aw jaskiniach sama temperatura nie spada poniż ej +15.
Przy tych wszystkich niedogodnoś ciach liczba mieszkań có w mieszkań skalnych w ró ż nym czasie się gał a 15 tysię cy osó b.
Na począ tku XX wieku wyż demograficzny osią gną ł apogeum. Dobudowano dodatkowe pię tra na domach, zniknę ł y ogrody, pastwiska i wiszą ce ogrody, na jednoizbowe mieszkania zaadaptowano kamienne cysterny, w któ rych mieszkali ludzie z kurami i owcami. A do poł owy XX wieku sytuacja sanitarna w regionach Sassi uległ a katastrofalnemu pogorszeniu. Jeś li ś rednio w cał ym kraju w 1949 r. na tysią c ż yją cych ludzi przypadał o ś rednio 112 zgonó w, to wś ró d mieszkań có w jaskiń Sassi liczba ta był a ponad czterokrotnie wyż sza niż ogó lna ś miertelnoś ć . Wielkie zamieszanie powstał o po opublikowaniu ksią ż ki Carlo Levi „Chrystus zatrzymany w Eboli”, w któ rej pisarz opisał straszny obraz niehigienicznych warunkó w i ubó stwa, w któ rym nadal ż yli Maters.
Publikacja, a nastę pnie film fabularny na podstawie tej powieś ci, spotkał y się z ogromnym publicznym oburzeniem. Aby upewnić się o istnieniu miasta jaskiniowego, do Matery przybył o wielu urzę dnikó w wszystkich pasm i turystó w. I podczas gdy cał e Wł ochy dyskutował y o tym haniebnym dla rozwinię tego kraju zjawisku i zastanawiał y się , jak i gdzie przesiedlić wszystkich mieszkań có w jaskiniowych slumsó w, sami mieszkań cy jaskiń nadal ż yli i pracowali w taki sam sposó b, jak ich przodkowie w tamtych czasach. IX wiek.
Dopiero w latach 50. XX wieku wydano dekret, zgodnie z któ rym mieszkań cy Sassi powinni przenieś ć się do nowoczesnych, choć skromnych mieszkań ze wszystkimi udogodnieniami. Wielka Migracja, rozpoczę ta w 1953 roku, cią gnę ł a się przez dł ugie 20 lat, gdyż wię kszoś ć mieszkań có w podziemia nie chciał a opuszczać swoich domó w. Ostatnich mieszkań có w Sassi wysiedlono przymusowo w latach 70. XX wieku.
Pojechaliś my do jednego z 4* hoteli i przekonaliś my się , ż e jaskinia moż e być szykowna. Szkoda, ż e nie nocowaliś my w takim jaskiniowym hotelu, tylko w zwykł ym. Ró wnież w Internecie natrafił am na oferty wynajmu mieszkań w jaskiniach. Bardzo kuszą ce ceny w poró wnaniu do hoteli jaskiniowych. W nowoczesnych jaskiniach jest normalne zaopatrzenie w wodę , kanalizację , prą d i Internet. Nie ma tylko zwierzą t z obornikiem. W zasadzie Sassi z nowych rejonó w Matery jest bardzo blisko. A na nowych terenach jest wszystko - drogi i parkingi oraz duż e sklepy. Po prostu nie zdecydował em się mieszkać w jaskini, ponieważ był em pewien, ż e trudno bę dzie zaparkować samochó d (wiele hoteli w Sassi wskazuje, ż e parking i droga nie są dostę pne). Pł atny parking: zamknię ty i strzeż ony obok Sassi nie znalazł em. Nie chcieli zostawiać auta na publicznych parkingach. Wcią ż na pró ż no. Hotel jaskiniowy w Sassi jest fantastyczny!
Najwię kszy zbiornik opadowy znajdował się w gó rnej czę ś ci skarpy - dzię ki czemu woda z niego szybko spł ywał a do dolnych domó w. Wszystkie mieszkania został y wyposaż one w rynny, któ re zbierał y wodę z deszczu i ś niegu. Cysterny te był y poł ą czone ze zbiornikami są siadó w specjalnymi rurami, a gdy zbiorniki jednego domu został y cał kowicie napeł nione wodą , jej nadmiar wylewał się do są siada i tak dalej.
Wilgoć pochodzą ca z nieba przeszł a pewne przetwarzanie, ale najważ niejsza filtracja miał a miejsce wewną trz samych zbiornikó w. Kamienne kadzie miał y kształ t odwró conego stoż ka. Pomysł polega na tym, ż e wszelkie zawieszone czą stki osadzają się w wą skiej czę ś ci miski, a na powierzchni pozostanie stosunkowo czysta woda. Gó rny otwó r wlotowy został wycię ty w podł odze kuchni i zakryty, aby gospodyni mogł a w każ dej chwili nabrać wody.
W celu oczyszczenia zbiornika przez szyjkę wpuszczono do naczynia mał e dziecko. Sprzą tane 1-2 razy w roku.
Najwię kszą cysternę Matery moż na odwiedzać codziennie. Wycieczki co pó ł godziny. Ję zykiem jest wł oski lub angielski. Ale my, grupa 6 osó b, któ re zamierzał y sł uchać po angielsku (w poró wnaniu z 20 osobami rozumieją cymi wł oski), nie zostaliś my zabrani przez przewodnika osobno. Opowiedział nam kró tko na gó rze o strukturze i sami wysł ał nas na dó ł . Ale opowiedzieli o wiele wię cej po wł osku, a przewodnik zszedł z grupą i rozmawiał o czymś co 20 metró w.
Zaznaczam też , ż e taki system czoł gó w był i jest zachowany nie tylko w Materze. Prawie każ de skalne miasto w tym regionie oferuje zwiedzanie swojej cysterny. Ta sama Gravina, ma wł asny czoł g i też nie jest mał a.
Wynik. Miasto jest oszał amiają co pię kne i oryginalne. Zdecydowanie warto go odwiedzić . I nie w tranzycie. Optymalnie jest odł oż yć cał y dzień.
Jest wygodnie i bez samochodu, jeż dż ą autobusy i kolej. dworzec, ale autem moż na zwiedzić okoliczne miejscowoś ci, któ re są zdecydowanie mniej efektowne, ale nadal godne uwagi. Na przykł ad: Ostuni, Alberobello, Lecce, PolignanoAMare, Bari, Locorotondo.
Gorą co radzę też zwró cić uwagę na opuszczone miasto Krako. Jest to najbardziej tajemnicze i pię kne ze wszystkich opuszczonych miast we Wł oszech. MOIM ZDANIEM.
Gravina w Apulii
Szczerze mó wią c, nie doceniliś my tego miasta. Zrzuć to na Matkę . Przyć mienie jej jest po prostu nierealne. Został o nam tylko kilka godzin na Gravinie po prawie pó ł tora dnia w Materze. W skró cie Gravina to mał a Matera, któ ra jest gorzej zachowana. Tu od razu widać , ż e miasto jest biedniejsze, mniej turystyczne, a raczej: wcale nie turystyczne.
Choć tutejsze jaskinie wyglą dają na starsze, wykopaliska archeologiczne są tu wyraź nie widoczne i znajduje się duż y, kilkupoziomowy, staroż ytny ł ukowy most wiaduktowy. Wiele starych ś wią tyń . Ale to tutaj odbywa się wyją tkowa podziemna wycieczka. Niestety nie udał o nam się do niego dotrzeć , gł ó wnie dlatego, ż e o istnieniu tego podziemnego ś wiata dowiedzieliś my się w Gravinie, stoją c na gł ó wnym placu miasta i patrzą c na szyldy reklamowe. Na jednym z nich był y po prostu niesamowite zdję cia lochó w, w tym lokalnej cysterny. Wszystko to w ję zyku wł oskim, ale z numerem telefonu i adresem strony internetowej. Już w Kijowie znalazł em w sieci relacje o turystach odwiedzają cych Gravina Sotterranea (http://www. gravinasotterranea. it/italiano/percorsi. htm).
To miejsce jest po prostu wyją tkowe! Szczegó lnie szkoda, ż e nie mogł em poś wię cić wię cej czasu temu miastu, ponieważ jestem wielkim fanem podziemnych i opuszczonych miejsc. Jaskinie, tunele, krypty, piwnice i bunkry to moja pasja.
Mam nadzieję , ż e bę dę mó gł ponownie odwiedzić to miasto, a takż e inne miasta na poł udniu Wł och. Jest tam coś do zobaczenia!
Ale z drugiej strony udał o nam się trafić do jednego z nielicznych dobrze zachowanych koś cioł ó w jaskiniowych San Michele delle Grotte. Zazwyczaj jest zamknię ty dla niezależ nych wizyt. Jest kilka dni, w któ rych odbywają się ś wię ta i wejś cie jest otwarte dla wszystkich, a takż e pł atne wycieczki. Widzieliś my reklamę w centrum miasta z kilkoma jaskiniami i czaszkami i postanowiliś my poszukać tego miejsca. W jednej ze ś wią tyń w centrum miasta był o muzeum, a w muzeum wytł umaczono nam na palcach, ż e teraz nas tam zaprowadzą , skoro miał eś szczę ś cie i w tej chwili jest grupa z przewodnikiem w tym koś ciele. Poprowadził nas mę ż czyzna i wyjechaliś my z grupą Niemcó w z siedmiu starcó w. W cał ej tej historii nikt nie powiedział nic w ję zyku, któ ry rozumiemy: nikt nie znał angielskiego. Już w domu przeczytał am, jakie miejsce odwiedziliś my. Koś ció ł ś w. Michał a Peczerskiego zbudowany co najmniej w X wieku.
Ale raczej wycinki: cał y koś ció ł jest wykuty w skale, skł ada się z jednego duż ego pomieszczenia, z 14 filarami wyrzeź bionymi w skale, któ re podtrzymują dach z jednego ogromnego kamienia. W pobliż u znajdują się ró wnież mał e jaskinie i nisze w skał ach. Ten koś ció ł jest jednym z tych, w któ rych freski są dobrze zachowane. Teraz w tym koś ciele jest jeden ró g z ogromną liczbą koś ci i czaszek. Przypuszczalnie koś ció ł został zamieniony na cmentarz.
Konkluzja: Miasto jest warte odwiedzenia, jeś li lubisz takie podziemne struktury i niezbadane trasy turystyczne. Jest tu bardzo ciekawie, ale po wizycie w Materze istnieje ryzyko rozczarowania. Wizytę w Gravinie najlepiej zaplanować przed wyjazdem do Matery. Jeś li lochy są Ci oboję tne i koń czy Ci się czas, moż esz pominą ć to miasto. W koń cu Materia ma swoje wł asne: cysternę , koś cioł y jaskiniowe i same mieszkania jaskiniowe.
