Niesamowity dywan z Bayeux
Rano pojechaliś my do miejsca, któ re bardzo chciał em zobaczyć , ale o któ rym prawie nic nie wiedział em - muzeum dywanó w, znajdują ce się w mał ym miasteczku Bayeux.
Trochę historii miasta. Bayeux pojawił się jako obó z rzymski, mają cy chronić przed atakami Niemcó w w I wieku p. n. e. PNE. pod nazwą Augustodurum. Chociaż fortyfikacje mię dzy morzem a rzeką Or istniał y wcześ niej, nie znaleziono ż adnych dowodó w na istnienie miasta celtyckiego. W epoce gallo-rzymskiej był o to waż ne centrum na drodze mię dzy dzisiejszym Lisieux a Valoune, przy brodzie na Or, któ ry przecina miasto z poł udnia na pó ł noc. Ponieważ osada znajdował a się na terytorium galijskiego plemienia Bayokassian (jak nazywał ich Pliniusz), w IV wieku. jest już okreś lany jako Baiocassium.
Począ tkowo na zachodnim brzegu rzeki rozwinę ł a się osada rzemieś lnikó w i kupcó w. W pobliż u znajdował a się Gó ra Faunus, gdzie nawet celtyccy druidzi odprawiali swoje rytualne rytuał y. Gó ra ta kojarzył a się ró wnież z pierwszymi mę czennikami nowej religii – chrześ cijań stwa. Wszystko to najwyraź niej przyczynił o się do dalszego przekształ cenia osady w oś rodek religijny. Pod koniec Cesarstwa Rzymskiego staje się centrum biskupim, jednym z najstarszych.
Miasto z czasó w rzymskich miał o wyraź ny prostoką tny ukł ad, któ ry zachował się takż e w ś redniowiecznym mieś cie, któ re przez dł ugi czas nie wychodził o poza mury: rzemieś lnicy mieszkali na pó ł nocy, szlachta na poł udniowym zachodzie, a koś ció ł posiadł oś ci znajdował y się na poł udniowym wschodzie. Co wię cej, posiadł oś ci koś cielne stają się coraz waż niejsze i bardziej rozległ e, a zamek normań ski, któ ry kiedyś istniał , cał kowicie znika (obecny plac De Gaulle'a).
Biskupstwo Bayeux jest jednym z najstarszych w Normandii. Pierwsi biskupi pochodzili ze szlachty gallo-rzymskiej, bliskiej kró lom. Wł adza biskupia wzrosł a po upadku Cesarstwa Rzymskiego. Po powstaniu w X wieku. biskupi księ stwa pochodzili z normań skiej rodziny ksią ż ę cej. Za Wilhelma Zdobywcy w mieś cie kwitł a wł adza religijna. Niedaleko Bayeux znajdował o się Caen, któ re w czasach Wilhelma był o gł ó wnym miastem księ stwa. Ksią ż ę mianuje biskupem swego przyrodniego brata Odona. To pod nim rozpoczę ł a się budowa obecnej katedry. I to wł aś nie Odon od wiekó w umieszcza w tej katedrze sł ynny dywan.
Podczas wojny o tron mię dzy synami Wilhelma Bayeux doznał wielkiego zniszczenia i upadku. W XIII wieku. on, jako czę ś ć Normandii, przechodzi pod zwierzchnictwo kró la francuskiego. Ale wł adza religijna duchownych pozostaje w mieś cie bardzo silna, ponieważ posiadają c ogromne bogactwa, byli w stanie wykupywać korzyś ci od kró la. Dopiero po wojnie stuletniej w mieś cie pojawił a się silna wł adza ś wiecka, któ ra oparł a się wł adzy religijnej. Wojny religijne osł abił y koś ció ł , podzielił y mieszkań có w i tym samym ponownie spowolnił y rozwó j miasta. Wł adza biskupia wzrosł a w XVII wieku, kiedy miasto wyszł o poza mury miejskie, któ re przebiegał y mniej wię cej wzdł uż granicy jeszcze rzymskiego obozu. Wokó ł centrum znajduje się kilka klasztoró w ró ż nych zakonó w. Rewolucja poł oż ył a kres wł adzy religijnej w mieś cie.
Bayeux znajduje się.12 km od plaż , na któ rych alianci wylą dowali w czerwcu 1944 r. Podczas operacji Overlord miasto został o wyzwolone jako pierwsze, dlatego nie został o zniszczone. Tutaj osiadł pierwszy rzą d francuski na wyzwolonym terytorium. Aby przygotować się do operacji wyzwolenia Kan, alianci zbudowali nawet obwodnicę (obecnie bulwar powiatowy), aby wibracje cię ż kiego sprzę tu nie zniszczył y staroż ytnego miasta i jego katedry. Na obwodnicy znajduje się obecnie cmentarz aliantó w poległ ych podczas wyzwolenia Normandii oraz muzeum temu poś wię cone.
Ponieważ Bayeux przez dł ugi czas był o oś rodkiem biskupim, trzeba opowiedzieć o gł ó wnej katedrze miasta. Katedra Matki Boż ej z Bayeux został a zbudowana od XI do XV wieku, był a gł ó wną katedrą biskupstwa, któ re istniał o tu od IV do XIX wieku. Biskup Hugo z Evry rozpoczą ł budowę , ale katedra został a ukoń czona i poś wię cona przez Odona. Odon brał udział w podboju Anglii, otrzymał znaczne ś rodki finansowe i dzię ki temu był w stanie szybko dokoń czyć budowę . Ś wią tynia został a poś wię cona w obecnoś ci Wilhelma i Matyldy. Ale ten był już uż ywany, ponieważ na dywanie kró lowej Matyldy Harold skł ada przysię gę wiernoś ci reliktom tej katedry.
Katedra Matki Boż ej z Bayeux
Wokó ł katedry utworzono ć wiartkę duchowień stwa: domy duchownych (XIV-XVIII w. ), pał ac biskupi, bibliotekę kapituł y, dom kanonika.
Najstarsze czę ś ci katedry to krypta (z elementami dekoracyjnymi z XI wieku i malowidł ami ś ciennymi z XV wieku) oraz fundamenty wież fasady zachodniej. Jedynie krypta ocalał a po wojnie dla sukcesji synó w Wilhelma Zdobywcy, kiedy katedra spł onę ł a prawie doszczę tnie. Nastę pnie katedra ponownie spł onę ł a pod koniec XII wieku. Przez prawie pó ł tora wieku krypta był a zamurowana. Kiedy podję li decyzję o odbudowie katedry, styl romań ski ustą pił już miejsca gotykowi. Dlatego zaczę li go odbudowywać w nowym stylu. Katedra był a wię c jedną z pierwszych budowli tego stylu. Był to być moż e pierwszy w architekturze przykł ad budowy wysokiej nawy gł ó wnej, co pozwolił o na lepsze doś wietlenie ś wią tyni.
Krypta Katedry
Z zewną trz katedra jest budynkiem, któ ry prawie w cał oś ci moż na przypisać XIII wieku. Dobudowano romań skie wież e z gotyckimi lancetowymi koń cami.
Zachodni portal katedry z zewną trz
Elewacja zachodnia posiada trzy portale. Rzeź by zaginę ł y podczas wojen religijnych. Tympanon lewego portalu poś wię cony jest mę kom Chrystusa, prawy – na są d ostateczny. Podczas wojny stuletniej wież a pó ł nocna sł uż ył a jako wartownik.
Portal zachodni katedry od wewną trz; Witraż e z XIII wieku
Najbardziej niezwykł a jest fasada poł udniowa. Tympanon portalu kanonika przedstawia sceny z ż ycia angielskiego ś wię tego Tomasza Becketa. Ten ś wię ty był popularny we Francji w XIII wieku. Tł umaczono i czytano opisy jego ż ycia. Odwiedził Bayeux podczas swojego wygnania z Anglii. Tak wię c sceny z jego ż ycia trafił y do francuskiej katedry. Jest też rzeź ba nie zł amana przez wandali, napisy na ś cianie poś wię cone zmarł ej siostrze jednego z biskupó w.
Portal pó ł nocny nie istniał wcześ niej. Został zł amany dopiero w XIX wieku. Od tej strony do katedry przylega biblioteka kapitulna, w któ rej kopiowano i przechowywano dokumenty i księ gi. Z tej samej strony wyraź nie widoczna jest rewers baszt portalu zachodniego.
Wysoka centralna wież a, charakterystyczna dla budynkó w w stylu normań skim, zaczę to budować dopiero w XIV wieku. Budowany był przez dł ugi czas, niszczony przez poż ary, zmieniany przez „restauracje”, ukoń czony dopiero w XIX wieku już w stylu neogotyckim.
Wnę trze katedry zachował o kilka ciekawych miejsc. Dolna czę ś ć katedry jest romań ska. Wystró j zawiera elementy stylu normań skiego. W czę ś ci poł udniowej widać na pł askorzeź bach, w tym tzw. kochankó w z Bayeux, oraz powtó rzenie przysię gi Harolda z dywanu. Pierwsi biskupi są przedstawieni w medalionach na suficie chó ru.
Mił oś nicy Bayeux
Zwiastowanie, Tró jca, Ukrzyż owanie i sceny z ż ycia ś w. Mikoł aja - cał y XIII wiek, mę czeń stwo ś w. Tomasza Becketa (XIX wiek) umieszczone na murze w pobliż u portalu poł udniowego (kanon) .
Tró jca - powyż ej i Zwiastowanie - poniż ej (XIII w. )
Z ż ycia ś w. Mikoł aja (XIII w. ) - poniż ej, Morderstwo Tomasza Becketa (XIX w. ) - powyż ej
Przy ś cianie pó ł nocnej znajduje się skarbiec (wejś cie tylko z grupą ), w któ rym przez wieki przechowywany był dywan, a obecnie znajdują się tam przedmioty z XII-XIII w. (ryza ś w. Regnoberta, szkatuł a ję zyka arabskiego pracy, kredens ze ś redniowiecznymi obrazami). Przy wejś ciu znajduje się witraż z XIII wieku (kolejny w portalu zachodnim, gdzie znajdują się organy). Za wież ą pó ł nocną znajduje się przejś cie do sali kapitularnej (tylko z grupą ), gdzie zachował się labirynt. Kaplice po tej stronie są poł ą czone z biblioteką , pał acem biskupim.
Jeś li opuś cisz katedrę przez zachodni portal, skrę ć w lewo i idź wzdł uż ulicy wzdł uż poł udniowej fasady i dalej przejdź przez Or, a nastę pnie wyjdziesz do Centrum Wilhelma Zdobywcy znajdują cego się w dawne seminarium duchowne. Dziś znajduje się tam gobelin z Bayeux lub dywan kró lowej Matyldy. W cał ym mieś cie są drogowskazy do Muzeum Dywanó w. Muzeum zajmuje 2 pię tra. Gó rny to opowieś ć o powstaniu dywanu, a poniż ej, w pó ł mroku, pod szkł em jest ten cud, któ ry jest opisany poniż ej. Przy wejś ciu dostę pne są audioprzewodniki w 14 ję zykach, m. in. po rosyjsku. Wycieczka po dywanie trwa okoł o 1 godziny. Maksymalny koszt wizyty to teraz 9 euro, studenci i uczniowie powyż ej 10 roku ż ycia – 4 euro.
Niektó rzy nazywają ten obiekt „dywanem”, inni „gobelinem”, ale w rzeczywistoś ci jest to haft. Pewne szczegó ł y nie mieszczą się w mojej gł owie: jak ten dywan gobelinowy przetrwał prawie 1000 lat, ile osó b go wyszył o (a jego dł ugoś ć jest niesamowita), dlaczego ten cud został wpisany na Listę Ś wiatowego Dziedzictwa UNESCO dopiero w 2007 roku ?
Dywan (nazwiemy go tak, ponieważ nazywa się go tapisserie) został wyhaftowany zaraz po bitwie pod Hastings. Domniemanych klientó w jest dwó ch (bo przez cał y czas taka praca wykonywana był a na zamó wienie): księ ż na-kró lowa Matylda, ż ona Wilhelma Zdobywcy i biskup Odon, jego przyrodni brat. Druga wersja wydaje się wielu z wielu powodó w bardziej realistyczna. Sam biskup Odon był uczestnikiem bitwy pod Hastings. Po podboju obją ł w posiadanie ziemie w hrabstwie Kent, a styl haftu, któ rego od dawna badano, to poł udniowo-wschodni anglosaski. Dywan przedstawia trzech przybliż onych biskupó w. Dł ugo stał na czele biskupstwa Bayeux (od 1049 do 1097), na jego rozkaz rozpoczę to budowę katedry Najś wię tszej Marii Panny. Dywan przedstawia scenę przysię gi na reliktach katedry w Bayeux. Dywan był przechowywany przez wiele wiekó w w katedrze NMP tego miasta, ską d raz do roku w lipcu wynoszono go „do publicznego wglą du” z okazji ś wię ta relikwii (czyli był a to opowieś ć na zdję ciach o podboju Anglii przez Williama dla niepiś miennych parafian).
Biskup Odon bierze udział w bitwie pod Hastings
Teraz podam liczby zwią zane z haftem. Dywan jest haftowany na lnie, zastosowano nici w 8 kolorach. Szerokoś ć ok. 50 cm, dł ugoś ć ok. 70 m. Dywan zawiera 58 scen. Uważ a się , ż e na prawie 1000 lat zaginę ł y 2 sceny (być moż e wjazd Williama do Londynu, jego koronacja w Westminster, budowa Wież y). Dywan szczegó ł owo przedstawia wydarzenia, któ re miał y miejsce w latach 1064-1066. Wyhaftowano ponad 600 osó b, 200 koni, 50 psó w, 30 budynkó w, 40 statkó w, ł ą czna liczba przedmiotó w to ponad 1500. Po przestudiowaniu haftu doszliś my do wniosku, ż e dywan wykonał y dwie (! ) hafciarki za 2 lata. Powyż ej haftowane wydarzenia są podsumowane po ł acinie. Haft przedstawia narzę dzia, fryzury, stroje z XI wieku, prawdziwe wydarzenia (pojawienie się komety Halleya), mitologiczne stworzenia z ó wczesnych opowieś ci (bajki, staroż ytne mity). Wspó ł cześ ni (Guillaume z Poitiers i Guillaume z Jumiè ges) opowiadali o wydarzeniach historycznych przedstawionych na dywanie, sto lat pó ź niej uzupeł nili je jeszcze dwaj autorzy, tj. haft jest udokumentowany.
Kometę Halleya widziano podczas koronacji Harolda
Kimkolwiek i gdziekolwiek był haftowany dywan, został on wykonany w celu udowodnienia sł usznoś ci podboju Anglii przez Wilhelma. Jest to opowieś ć o triumfie dobra nad zł em, ponieważ Harold najpierw przysią gł wiernoś ć Williamowi jako swemu panu, a potem ją zł amał , za co został ukarany, umierają c w bitwie pod Hastings.
Kilka sł ó w o postaciach na dywanie i wydarzeniach, któ re miał y miejsce przed wyhaftowanymi na nim. Mó wił em o Wilhelmie w poprzedniej czę ś ci. Edward Wyznawca był synem jednej z księ ż nych normań skich (jego matka Emma był a siostrą dziadka Wilhelma). Po zamordowaniu swojego pierwszego anglosaskiego mę ż a poś lubił a jego mordercę , Duń czyka Knuta. Nastę pnie Edward ukrywał się przez wiele lat u krewnych w Normandii. Harold był szwagrem angielskiego kró la Edwarda Wyznawcy (był ż onaty ze swoją siostrą ), potomkiem zamoż nej anglosaskiej rodziny z Wessex. W ten sposó b Wilhelm był spadkobiercą krwi kró la angielskiego. Harold był wspierany przez anglosaską szlachtę , któ ra wybrał a go na kró la po ś mierci Edwarda.
Eduard Wyznawca
Historia zaczyna się w 1064 roku, kiedy Harold udaje się do Williama, aby przekazać pragnienie Edwarda Wyznawcy, by uczynić go nastę pcą tronu angielskiego. Istnieje wersja, w któ rej udał się do Normandii, aby wykupić swojego brata, któ ry został wzię ty jako zakł adnik. Podczas burzy nie jedzie tam, gdzie zaplanował . Zostaje wzię ty do niewoli. Wilhelm wykupuje Harolda z niewoli. Mieszka w Normandii, uczestniczy w kampaniach Williama w Bretanii. Nastę pnie nastę puje scena przysię gi wasala na reliktach katedry w Bayeux.
Harold skł ada przysię gę na relikwie katedry Notre Dame
Harold wraca do Anglii. Dwa lata pó ź niej umiera bezdzietny Edward. Harold zostaje koronowany. Wilhelm dowiaduje się o wydarzeniach w Anglii. Wyposaż a flotę , pł ynie do Anglii, aby otrzymać swoje dziedzictwo. Ponieważ w tamtych czasach krzywoprzysię stwo był o poważ nym grzechem, popiera je Papież , wielu europejskich najemnikó w wstę puje do armii.
Podczas bitwy pod Hastings uważ ano, ż e Wilhelm zginą ł . Otwiera wizjer, by pokazać , ż e ż yje
Oto historia bitwy pod Hastings, w któ rej ginie Harold. Przez dł ugi czas wierzono, ż e zginą ł od strzał y w prawym oku. Ale jest wersja, w któ rej jego brat zginą ł od strzał y, a Harold został zabity mieczem. Wszystko to, jak w komiksie, opowiedziane jest na dywanie. A ten komiks moż na oglą dać bez koń ca – to nie przeszkadza.
Harold zabity strzał ą
Pierwsza pisemna wzmianka o dywanie pochodzi z XV wieku. W czasie wojen religijnych był ukryty. Naukowcy zainteresowali się dywanem dopiero w XVII wieku. Do XVIII wieku przechowywany był w skarbcu katedry NMP w Bayeux. W czasie rewolucji, gdy koś cioł y był y zamykane, dywan został niemal pocię ty na kawał ki, aby zapakować wywiezione kosztownoś ci. Na szczę ś cie interweniował prawnik Lamberta-Leforestiera. Nastę pnie Napoleon zabrał dywan do Paryż a, gdzie stał się ś rodkiem promocji jego idei drugiego podboju Wysp Brytyjskich. Dywan został nastę pnie wystawiony publicznoś ci w Luwrze. Kiedy podbó j się nie powió dł , dywan został zwró cony. W 19-stym wieku robią kopię dla Anglii. W czasie II wojny ś wiatowej dywan znajduje się w jednym z zamkó w, gdzie badają go niemieccy naukowcy. Nastę pnie zostaje przewieziony do Luwru na wystawę sztuki prymitywnej, ską d mają być wywiezieni do Niemiec, ale nie mają czasu. Dywan wraca do Bayeux w 1945 roku, gdzie pozostaje do dziś .
W mieś cie moż na ró wnież zobaczyć muzeum sztuki barona Gerarda (w czę ś ci dawnego pał acu biskupiego resztę zajmuje ratusz); obok placu Liberty Tree roś nie Liberty, zasadzone podczas rewolucji; brytyjski cmentarz wojskowy, muzeum-pomnik bitwy o Normandię oraz pomnik poś wię cony dziennikarzom, któ rzy zginę li od 1944 r. (na bulwarze powiatowym). Najstarsze koś cioł y poś wię cone są pierwszym biskupom: ś w. Exupery (na wschodzie miasta chowano tu biskupó w), ś w. Wigora, ś w. Patryka. W mieś cie zachował y się domy szachulcowe z XIV-XVI wieku oraz rezydencje z XVII-XIX wieku.
Drzewo wolnoś ci
W Bayeux rozwinę ł a się sztuka tworzenia koronek klockowych i produkcji porcelany.
Co roku w pierwszy weekend lipca w mieś cie odbywa się ś redniowieczny festiwal.
