Куба - остров оптимистов
Современная Куба началась для меня с Гаваны, города, подарившего мне когда - то, четверть века назад, необычные впечатления. Сегодня, когда я снова оказался в этих же местах, в памяти вдруг всплыли мельчайшие подробности той, еще "интуристовской" поездки. И очень захотелось рассказать об этой необычной, живущей наперекор всякой логике, стране. Какому из двух путешествий отдать предпочтение? Нынешнему или тому, двадцатипятилетней давности? Сказать, что за эти годы на острове что - то сильно изменилось будет не совсем верно.
Все те же старые, запущенные, полуразрушенные дома, огромные американские автомобили образца пятидесятых годов двадцатого века, те самые, с крыльями, похожие на птиц. Они все еще на ходу, других просто нет, хотя иногда и промелькнет в просвете улицы новенький "Мерседес", но это скорее мираж, призрак.
А с другой стороны, так ненавидимая Фиделем и его последователями типа венесуэльского президента Уго Чавеса, глобализация, уже крепко оплела своей паутиной и этот, один из немногих островков, якобы строящих давно уже вышедший из моды социализм.
Диктатура осталась, но по сравнению с многочисленными террористическими, кровожадными исламскими, да и не только исламскими, режимами, хоть и подточенная временем, но по - прежнему абсолютная власть Кастро, выглядит простым недоразумением, игрушкой и видно невооруженным глазом, что весь этот нелепый строй близится к своему концу, вместе со своим престарелым лидером.
В преимущественно христианской Латинской Америке были и есть режимы куда пострашнее и намного кровожаднее. Пока же, скорее по инерции, этот "остров Свободы" проходит в мировых СМИ в одной компании с Северной Кореей и Ираном, которые, вогнав свои народы в нищету, полным ходом ведут разработку ядерных программ.
А что же Куба? Маленький, теплый островок с веселым и, несмотря на тяжелую жизнь, доброжелательным, народом. Современному, далекому от истории и политики, западному туристу Куба предстает обычной "банановой республикой", бедной и запущенной, также как и другие страны этого региона.
В районе Карибов нищета давно уже стала нормой жизни. И никого это не удивляет. А Куба, сохранив определенную часть преимуществ социализма, особенно в социальной сфере, значительно выигрывает на фоне например Гаити, Эль - Сальвадора, Никарагуа и даже таких гигантов как Мексика и Бразилия.
Западный турист прежде всего видит здесь великолепную инфраструктуру отдыха, отели известных мировых сетей, многокилометровые чистейшие песчаные пляжи, хороший сервис и прочее и прочее - все что необходимо и привычно.
При этом сам фон этого рая - якобы зловещая коммунистическая диктатура, на самом деле это больше символы в виде многочисленных плакатов с рукой, сжатой в кулак - "Отчизна или Смерть", портреты Че Гевары - прадеда современных террористов и ангела по сравнению с ними.
Та дурная слава о режиме Кастро, тянущаяся с конца пятидесятых годов прошлого века, ныне для туристов скорее аттракцион, "экшн" за дополнительную плату. Конечно простому кубинцу от этого не легче. Но кто и где о нем думает?
Тем более за пятьдесят лет выросло несколько поколений не знающих другой реальности. А тех, кто рискуя жизнью, все - таки пытается ее поискать в соседнем, всего каких - нибудь двести километров, богатейшем монстре, их этот монстр, аккуратно отправляет на "родину", прекрасно зная, что возвращает этих людей не в родную "виллу", а, в лучшем случае, в тюрьму.
А для иностранного туриста здесь рай. Тропическая экзотика, приправленная, сильно поблекшей коммунистической символикой. тели четыре и пять звезд, дьюти - фри, кабаре и рестораны с бешенными ценами. Разве что бывший "Хилтон" сохранил свое "коммунистическое" название "Гавана либре". Но внутри это тот же "Хилтон", поразивший меня много лет назад своим лобби с фонтанами, огромными хрустальными люстрами, обитой белой кожей мебелью и рядами магазинов, торгующих диковинными товарами. Один, например, был заполнен только изделиями из крокодиловой кожи, другой - роскошными бриллиантовыми украшениями, сверкавшими на искуссно подсвеченной витрине
Но, увы. Все это великолепие продавалось только за конвертируемую валюту, а на наши обмененные песо можно было купить только то, что полагалось простому кубинцу без карточек, то есть почти ничего.
Но было жутко интересно, несмотря на тридцатиградусную февральскую жару и почти стопроцентную влажность.
И самое главное - это то, что за нас думали - куда повезти, что показать и постоянно следили, чтобы ни один баран не отбился от стада. А следить было кому.
Итак, я оказался перед дилеммой. Рассказать о современной Кубе или о той, двадцатипятилетней давности - ведь первое впечатление самое интересное и незабываемое.
Пожалуй начну по порядку, а там будет видно.
Со Средизеиного моря на Карибское
Ничего себе сочетание. Не правда ли?
Даже самые большие мировые круизные компании не организуют в одном рейсе такое путешествие, разве что в кругосветном.
Нет, дело тут отнюдь не в географии.
Начало восьмидесятых годов прошлого века. У меня за плечами уже несколько заграничных поездок по "братским, социалистическим странам" восточной Европы.
Однажды на доске объявлений нашей фирмы я увидел небольшой листок с приглашением в круиз по Средиземному морю.
В те годы такое объявление, открыто висящее на двери профсоюзного комитета, выглядело просто шуткой, не более.
Так, продолжая шутить, я зашел в профком и у меня неожиданно "приняли документы" для оформления поездки.
Это сейчас все просто. Билет на самолет ( теперь и его не надо, есть электронный ), ваучер в отель, иногда подтверждение заказа на автомобиль. Вот, пожалуй, и все. Главное - наличие денег.
Тогда слово "документы" имело совсем другой смысл.
Самый главный и единственный назывался "характеристика - рекомендация" и начинался словами о "моральной устойчивости" рекомендуемого, правда к чему и к кому там не уточнялось.
Эту важную бумагу обязаны были подписать все - начальник отдела, комсомольский секретарь, партийный босс и высшее руководство.
Затем начинался второй этап "экзекуции" - комиссия "старых большевиков", заседавшая в райкоме тогда самой главной и единственной Коммунистической партии Советского Союза.
Эта комиссия, состоявшая в основном из бывших чекистов на пенсии, меня конечно забраковала. Хоть и морально устойчивый, но не дорос еще представлять Великую Страну в государствах Средиземноморья типа Турции и Греции. Что и следовало ожидать.
Выйдя с этого "чистилища" я столкнулся с секретарем этого самого райкома, моей соседкой и попросил помощи, особо ни на что не надеясь.
Но протекция помогла - в течении пяти минут те же "старые большевики" признали меня годным представлять нащу Родину перед лицом коварного врага.
Далее этот "документ" двинулся по разным "закрытым" инстанциям и вскоре меня вызвали в "Интурист" и сообщили, что на Средиземное море я не поеду.
Без комментариев.
Но, исключительный случай для того времени, предложили замену - поездку на Кубу.
Что ж, это был далеко не самый плохой вариант, скорее наоборот. Просто трудно было поверить.
И только в поезде, который вез нашу разношерстную группу в Москву, я перестал сомневаться в реальности происходящего.
Сама группа была собрана в точном соответствии с Инструкциями Власти - большая часть - рабочий класс с бесплатными путевками плюс немного блатных и я, непонятно как сюда попавший без всяких связей. Видимо слишком большой и неповоротливый бюрократический компьютер дал сбой.
Февраль - время начала нашей трехнедельной поездки - был холодный и снежный. Такой снежный, что из - за заносов, наш скорый поезд прибыл в Москву на двенадцать часов позже графика и только к одиннадцати ночи, мы оказались в роскошном лобби отеля "Космос", тогда еще совсем нового, построенного французами к Московской Олимпиаде и заполненного в этот поздний час необычной для нас публикой.
Здесь, в лобби, чувствовался аромат хорошего кофе, незнакомых, но явно дорогих духов и хороших импортных сигарет - в общем, запах заграницы, не той социалистической, где я уже был раньше, а самого настоящего, как нам казалось тогда, капитализма.
Однако очень хотелось кушать. Все запасы еды, взятые в дорогу, были съедены еще в поезде, за те лишние двенадцать часов опоздания, на которые никто не рассчитывал.
Ночью в отеле работали два ночных бара и, естесственно, там принимали только конвертируемую валюту - доллары, франки, фунты, лиры, но только не рубли, которые уже и тогда в народе называли "деревянными".
А утром, голодные, мы спустились в ресторан и оказались на "шведском столе". Это для меня был первый такого рода завтрак, да и для всей группы тоже. Можно представить, сколько мы там съели.
Московский международный аэропорт "Шереметьево - 2" сверкал своей новизной. Здесь тоже, как и в "Космосе", витали непривычные, заграничные запахи, другой мир начинался уже за паспортным контролем. И, хотя в "заграничных" кафе принимали и рубли, но цены там были заоблачные.
А впереди нас ждал "кусочек" капитализма.
В мире капитализма
Я прекрасно понимал, что еду в обычную "социалистическую" страну.
Пусть экзотическую, пусть в другом полушарии, но с тем же тоталитарным строем, с теми же порядками, что и у нас.
Но по дороге представилась возможность немного окунуться в мир, казавшегося нам тогда идеальным, капитализма - хоть чуть - чуть, но все - таки...
Через пять часов полета наш огромный ИЛ - 62 совершил посадку в столице Марокко городе Рабат. Полоса аэропорта для такой махины была коротковата.
Самолет затормозил как лихач на шоссе, так, что, если бы не ремни, мы бы все оказались в кабине пилотов.
Здесь, в Рабате, производилась дозаправка горючим и смена экипажа.
Мы же направились смотреть на "ужасы" капитализма. Долго искать не пришлось. Они начались сразу после того, как мы спустились по старой, шатающейся лестнице на летное поле.
После промозглой московской зимы здесь было очень приятно, тепло, но не жарко, семнадцать градусов. А вокруг - незнакомые запахи цветущих тропических растений и легкий ветерок с находящегося рядом Атлантического океана.
Поле столичного международного аэропорта было еле освещено, вдали проступали контуры какого - то здания. А вокруг ни одного самолета, кроме нашего.
От трапа до терминала мы шли пешком по необычной дороге, скорее живому коридору. Его образовывали стоящие с двух сторон, почти вплотную друг к другу, солдаты, вооруженные автоматами.
Так было до самого входа в терминал, то самое здание, контуры которого я увидел еще с лестницы.
Около дверей, в зарослях тропических растений, тоже было полно вооруженных солдат. Так, под конвоем, мы вошли в мир капитализма.
После того, как все пассажиры оказались внутри, появился старик - араб в красной марокканской феске, запер все наружные двери и важно удалился.
Зал транзита аэропорта Рабат представлял собой две смежные комнаты, каждая метров по тридцать, не больше.
Ободранные стены и потолок, несколько рядов для сидения, не кресел, а что - то вроде лавок со спинками.
Вот здесь и разместили около ста сорока человек, почти впритык друг к другу.
Зато тут был бар и туалет.
Стену позади прилавка украшал большой портрет короля Марокко в военной форме, украшенной множеством орденов и несколькими рядами аксельбантов. Оставшуюся часть занимали полки, заполненные подозрительного вида бутылками - по крайней мере ни один из этих напитков мне не был знаком.
Бармен, высокий усатый марокканец, выдал каждому по небольшой бутылочке кока - колы в счет Аэрофлота. При этом он каким - то образом запомнил каждого и получить вторую, халявную, порцию не удалось никому, хотя желающие были. За дополнительную плату - пожалуйста. Но от советских рублей бармен презрительно отворачивался, требуя доллары, франки или другие "нормальные" деньги.
Лишь одному парню бармен сделал одолжение, выдав эту жалкую бутылочку в обмен на несколько коллекционных металлических рублей. Кстати, и тогда их цена была намного выше номинала.
В туалет, состоящий из двух кабинок, выстроились две параллельные очереди, по половому признаку. Те, кто уже прошел эту процедуру, выходили оттуда со странным выражением лица и настоятельно советовали остальным посетить это уникальное заведение.
Прямо за дверью находилась крохотная кабинка, большую часть которой занимал старый треснутый унитаз, до половины заполненный вонючей жижей, а стены были усеяны множеством тараканов, огромного размера, да еще и с крыльями. Для посетителя, после унитаза и животных, оставалось совсем немного места. Такой прибор как раковина и кран с водой для мытья рук здесь отсутствовал.
Спустя час наш огромный ИЛ - 62, мастерски взлетев по короткой полосе и обогнув крохотный, ярко освещенный Рабат,, полетел над ночным Атлантическим океаном, унося нас из мира африканского "капитализма" в светлые дали заокеанского "социализма".
Первый день в Западном полушарии
Десять часов полета над Атлантическим океаном. Мы возвращаемся во вчерашний день в буквальном смысле этого слова.
Внизу, на бескрайней глади воды стали попадаться огоньки кораблей. А потом показалась и земля. Шестнадцатичасовой рейс Москва - Гавана завершен.
Аэропорт имени Хосе Марти. Никаких проверок и таможен.
Ведь прилетели представители Старшего Брата, какие могут быть претензии.
Так что через зал прилета мы прошли почти не останавливаясь.
Зато как трясли канадцев, японцев и прочих империалистов, которых, к моему удивлению, здесь оказалось довольно много, даже побольше чем в Москве.
Выйдя из, похожего на советский провинциальный аэропорт, здания терминала, мы как бы нырнули в густой влажный жаркий воздух.
Несмотря на разгар зимы, даже сейчас, в два часа ночи по местному времени, было мягко говоря тепло. Но для туристов, всего сутки назад застрявших в поезде из - за снежных заносов, такая февральская метаморфоза - это лишь часть заранее ожидаемой экзотики.
Гид, встретивший нас - толстый кубинец совершенно европейского вида, шею которого в несколько рядов опоясывали золотые цепи, был многословен и прекрасно говорил по - русски. Он весь излучал оптимизм, скользя глазами по русским девушкам. И, забегая вперед, скажу, что он нашел себе даму сердца на те три недели, которые продолжался наш тур.
В автобусе было прохладно, работал кондиционер. Мы ехали по прекрасному многополосному шоссе - наследство северного соседа - США.
Первое, что меня поразило при въезде в Гавану - это заполненные народом улицы и масса открытых в этот ночной час кафе. Правда завтра, то есть уже сегодня, было воскресенье.
Наконец подъехали к гостинице с гордым названием "Националь".
В просторном лобби, где с потолка свисали огромные хрустальные люстры, несмотря на поздний час, тоже было многолюдно. Такого великолепия я еще не видел - отделанные мрамором стены, блестящий пол из гранита отражающий сверкающий хрусталь люстр.
Правда впоследствии наш гид сказал, что для советских групп предназначался совсем другой отель и даже показал его. Но, на наше счастье, этот отель был на ремонте и похоже уже не один год. Так мы оказались в "Национале", одном из самых фешенебельных отелей Гаваны - как тогда так и сейчас.
Сегодня эта гостиница имеет пять звезд и, естественно, заоблачные цены.
"Националь" построен в 1930 году и похож на американские небоскребы времен "сухого закона".
Нас сразу же предупредили, что кондиционеры здесь еще с "дореволюционных времен". Поэтому обращаться с ними надо очень осторожно, иначе будем иметь у себя в номере все прелести тропической зимы.
Портье принес в комнату наши чемоданы, но чаевые не получил - просто мы тогда даже и не знали, что это такое.
Номер состоял из огромной комнаты, площадью метров под сорок, небольшой прихожей и огромной ванной.
Из окна восьмого, а фактически десятого, этажа открывался вид на город, погруженный в ночную тьму. Здесь и там светились неоновые вывески отелей, самой большой из них была "Гавана Либре".
Время перепуталось и спать не хотелось.
Моим соседом оказался молодой парень, шахтер. Мы подумали, подумали и открыли "заначку".
В те времена всем выезжающим за границу, в "социалистические" страны, разрешалось и даже настоятельно рекомендовалось брать с собой по две бутылки водки для всяких там "вечеров дружбы". А меня всегда выбирали завхозом группы, справедливо считая, что такой как я не покусится на общественные запасы. А вот и покусился.
Мы с соседом решили отметить прибытие и для этого вскрыли групповую "заначку". Так, не глядя, ушла бутылка водки под шоколад тоже общественный.
За окном была та же тропическая ночь, темная и влажная.
Небо чуть начало сереть и вдруг, словно кто - то включил свет, стало совсем светло и перед нами открылось необыкновенное зрелище.
Внизу расстилался огромный город. Вокруг вздымались многочисленные небоскребы самой разной формы. За ними просматривался кусочек знаменитой набережной Малекон, а дальше – бирюзовый, уходящий за горизонт, Атлантический океан.
От этого вида нельзя было отвести глаз. Но все - же мы решили спуститься вниз, к океану.
Отель "Националь" находится на берегу, но не прямо на набережной, а на небольшой горке, поэтому, чтобы попасть на Малекон, нужно обойти соседний квартал. А на саму горку есть выход из лобби, прямо в тропический парк, где между неведомыми растениями разбросаны скульптуры из белого мрамора.
Здесь же множество фигурных скамеек для отдыха в тени, которая тут стоит в течении всего дня. В отеле было несколько ресторанов и каждый по своему необычен.
Для советских туристов не существовало таких понятий как только завтрак или полупансион. Нам полагалось регулярное трехразовое питание и, что было особенно необычно, в течении дня завтрак, обед и ужин проходили в разных местах. Наш гид после, например, завтрака сообщал, где мы будем обедать. Потом эта система стала более понятной и предсказуемой.
Бедная, голодная Куба так нас кормила, что за эти три недели я прибавил в весе пять килограммов. И это при очень активном образе жизни.
Ужин обычно проходил в небольшом ресторанчике, который находился ниже уровня лобби. Стены зала были отделаны темно зеленым шелком с золотым рисунком и на этом фоне выделялась белого цвета мебель в стиле "ретро".
Весь процесс сопровождался классической музыкой в исполнении небольшого ансамбля из трех человек - двух африканцев и одного европейца - контрабас, скрипка и рояль. В сочетании с интерьером, эта музыка каким - то образом расслабляла, успокаивала и снимала усталость после тяжелого туристского дня.
В этой обстановке хотелось пробыть как можно дольше, да нас никто и не торопил, сиди сколько хочешь.
Обед чаще всего устраивался в ресторане "Терасса", зал которого огибал боковой фасад отеля, а огромные полукруглые окна создавали ощущение, что ты сидишь не в кондиционированном помещении, а на открытой веранде на берегу моря.
Но главной аттракцией здесь был "шведский стол".
Сейчас, достаточно поездив по миру, я могу сказать, что такого видеть мне не приходилось.
Тут, простите, не могу удержаться от описания.
Начиналось все с салатов - несколько десятков видов - рыбные, мясные, овощные, фруктовые и еще какие - то неведомые.
Далее шли супы, самые разнообразные, в примерно таком - же количестве сортов.
Их, эти супы, как и вторые блюда, раздавали с десяток, стоявших за стойкой кубинок, преимущественно африканского происхождения, одетых в что - то похожее на респираторы - не дай бог какая - нибудь инфекция.
Следом за вторыми блюдами шли столы, заставленные огромными подносами с десятками видов тортов, пирожных и прочих сладостей.
Картину завершали живописные горы фруктов, чаще неведомых, хотя встречалась и всякая знакомая, чаще по книжкам, "ерунда" типа бананов, манго или ананасов.
А дальше - соки, мороженное и все прочее.
Кроме того, на столах, у каждого прибора, стояла обязательная бутылочка с пивом. Хочешь еще, пожалуйста, только скажи официанту, которых, несмотря на то, что "шведский стол" подразумевает самообслуживание, в зале было немало.
Из этого ресторана тоже не хотелось уходить, как и из того, что с музыкой, но по другой причине - после такого обеда невозможно было оторвать зад от стула.
Во всем этом изобилии посреди голодающей страны было что - то ирреальное.
Тем более, что перед входом в каждый ресторан я постоянно замечал небольшую группу худых, бедно одетых кубинцев. Оказалось, что они ждали объедки от нашей еды. И не всегда их получали, так как после закрытия, персонал местной сферы общепита уносил все, что оставалось, еле таща на себе неподъемные сумки, однако при этом абсолютно этого не скрывая.
Как же попадали те люди, ждущие объедков, внутрь отеля, несмотря на множество открытой и скрытой охраны, так и осталось для меня загадкой.
После длительного перелета и балагана с переходом на местное время - а разница с московским восемь часов - сразу после завтрака большая часть нашей группы отключилась, остальные храбрились - это выражалось в прочесывании окружающей местности в поисках магазинов. Но те единичные, которые удалось обнаружить, в этот воскресный день были закрыты.
И, в конце - концов эти храбрецы присоединились к остальным, добиравшим, растраченную во время дороги, порцию сна.
Все спали так крепко, что, собравшись на прогулку по вечерней Гаване, я не мог найти себе компаньона и отправился в путь один.
Прямо от главного входа в наш отель начиналась одна из центральных улиц кубинской столицы, носившая номер 42. Она шла перпендикулярно берегу океана, прорезая эту часть Гаваны - район Ведадо.
Вдоль 42 - й улицы расположено множество отелей, ресторанов, баров - наследство прежних, докоммунистических времен - однако все работает, как сейчас, так и тогда, двадцать пять лет назад.
Чем дальше от океана, тем дома становились ниже, освещение слабее, а народу поменьше. Неожиданно я оказался в районе танцевальных площадок.
Здесь было царство местной молодежи.
Как это не было похоже на такого типа заведения у нас дома, даже на входившие тогда в моду дискотеки.
Черные, белые, черно - белые парни и девушки выделывали невообразимые пируэты под музыку смешавшую ритмы самбы, сальсы, румбы, рока, блюза, но при этом четко проступала африканская основа. Кубинцы полностью отдавались танцу, словно выплескивали наружу нерастраченные запасы внутренней энергии, придавленные властью. Это были своего рода островки свободы в море тоталитаризма.
Заканчивался выходной день, а для меня - первый туристский в Западном полушарии.
Я направился назад, но другой дорогой и вскоре почувствовал, что заблудился. Впереди была небольшая, почти не освещенная улочка, с двух сторон которой протянулись высоченные глухие, окрашенные в белый цвет, заборы.
Пройдя с десяток метров, я услышал доносившиеся непонятно откуда крики, вроде и человеческие, но в них было больше дикого, звериного. Представьте ситуацию. Поздний вечер. Пустой переулок, освещенный одним тусклым фонарем и этот звериный вой из темноты.
Подняв голову я увидел, что сверху, на заборе, спустив вниз ноги, сидят какие - то люди, много людей и они то и издают эти дикие звуки.
В общем, за заборами, по обеим сторонам дороги находилась психиатрическая больница.
Почти бегом преодолев остаток улочки, я оказался на огромной площади и сразу ее узнал.
Да, за сумасшедшим домом находилась центральная площадь кубинской столицы - площадь Революции.
Именно здесь команданте Фидель произносил свои, длившиеся по пять, а чаще и более часов, речи. При этом сюда собирали обычно от пятисот тысяч до миллиона человек.
Стоя под палящим тропическим солнцем, эти бедные люди вынуждены были слушать словесную галиматью, при этом не имея права даже отлучиться по естественным надобностям.
Правда, с возрастом, Фидель потихоньку сокращал продолжительность своих монологов. А, надо сказать, оратор он великолепный.
Площадь Революции - это огромное поле, с выглядывающими из -за окружающей его буйной растительности, зданиями самого разного вида и назначения, в том числе и тот самый сумасшедший дом.
В центре площади установлен довольно странный памятник Хосе Марти - гигантская, уходящая в облака, стела, а у ее основания - крошечный старичок - поэт, герой кубинского народа, выдающийся борец за независимость острова.
Стены тех немногих зданий, которые можно увидеть с этого поля, во всю высоту украшены портретами, в основном Фиделя Кастро и Че Гевары.
Последнего правда больше.
Отсюда, с площади Революции, начинаются все экскурсии по Гаване.
Но это будет завтра.
А сегодня я стоял один на, пустом в этот поздний час, поле и накапливал силы для последнего пешего броска до отеля.
Гавана - взгляд сверху
Жаркое тропическое солнце заливало своим светом бескрайний океан и раскинувшийся внизу огромный город.
Он манил и притягивал - быстрее спускайтесь вниз и окунайтесь в меня, словно в морские волны.
Гавана представляет собой большой мегаполис с двухмиллионным населением. Он тянется вдоль берега Атлантического океана на многие километры и его условно можно разделить на три части.
Район нашего отеля, Ведадо - типичный североамериканский город.
Прямые широкие магистрали пересекаются под прямым углом. Улицы перпендикулярные океану обозначены цифрами, а параллельные - буквами.
Так и говорят - угол 23 и G - типовая шахматная планировка, перенесенная сюда северным соседом.
Здесь находятся почти все гаванские небоскребы, которые, вместе с панорамой набережной Малекон, создают имидж города. Виды этого района, снятые со стороны океана, представляют Гавану как скопление высотных домов, типовой город Соединенных Штатов.
С главной улицы этого района вчера вечером началось мое знакомство с Гаваной.
Однако, этот "американский город" - только часть кубинской столицы и далеко не самая большая.
Следующая зона, в которую плавно перетекает район Ведадо, занимает большую часть Гаваны. Это собственно и есть настоящее лицо города - Centro.
Этот район плотно застроен многоэтажными домами начала двадцатого века и их архитектура очень напоминает города Испании.
Здесь множество уютных узких улочек, прорезаемых широкими проспектами.
Столица Кубы расположена на северо-западе острова, и ведет свою историю с 1515 года. Историческое ядро города - Старая Гавана. Узкий пролив в гавань с двух сторон охраняют старинные крепости Кастильо-дель-Морро, Кастильо-де-ла-Пунта и маяк, построенный в 1845 году, а западный берег - форты Ла-Кабанья и Ла-Реаль-Фуэрса - самое старое фортификационное сооружение в Америке, в котором расположен Музей старинного оружия.
От набережной Малекон в районе Centro начинается главная улица Гаваны - Пасео-дель-Прадо или просто Прадо. Она считается одним из главных памятников архитектуры старой Гаваны. На Прадо расположено здание Национального Капитолия, построенного по образу и подобию вашингтонского, сейчас здесь размещаются Академия наук Кубы; Национальная библиотека науки и техники и краеведческий музей. К западу лежат небольшая часовня Эль-Темплете (1828 г. ), прекрасные архитектурные комплексы площадей с величественными историческими зданиями. В их числе - Дворец изящных искусств - один из лучших художественных музеев западного полушария. Пасео - дель - Прадо - это теннистый бульвар, огороженный великолепными фигурными решетками.
В этом же стиле выполнены фонарные столбы, скамьи и столики.
По вечерам здесь, на небольшой сцене, играет духовой оркестр.
Этот бульвар - осколок той старой, европейской Гаваны.
Рядом с Капитолием - другое интересное сооружение - здание театра "Лисео",, известного на весь мир своей прима балериной Алисией Алонсо.
Тогда она уже не танцевала, а преподавала, и, кроме того, ездила по всему миру со своим знаменитым ансамблем балета.
Исторический центр, старый город, объявлен ЮНЕСКО в 1982 году
памятником мирового значения.
Здесь же, в старом городе, находится музей Революции, бывший президентский дворец.
Так примерно выглядит центр Гаваны - американо - испанский.
Все эти районы объединяет, протянувшаяся вдоль берега Атлантического океана, знаменитая набережная Малекон. Это символ города, связывающий в одно целое не только районы кубинской столицы, но и самих кубинцев - черных, белых, мулатов - народ сохранивший свой природный оптимизм, несмотря на долгие годы диктатуры.
Все важнейшие события, праздники, карнавалы, в общем вся культурная жизнь Гаваны - это набережная Малекон.
Здесь в свое время было одно из самых престижных мест города и поэтому вдоль побережья строились наиболее интересные в архитектурном плане, здания.
Богатые люди, владельцы этих многоквартирных домов, соревновались друг с другом в оригинальности. Иногда просто доходило до абсурда.
Так один из домовладельцев построил здесь, на набережной, многоэтажный дом в память о своей погибшей дочери. Здание своей фасадной стороной, состоящей из уложенных друг на друга гробов, перемешанных с обломками кораблей, смотрит в сторону океана, словно немой укор этой водной стихии, поглотившей бедную девушку.
Днем или ночью, все время на Малеконе не затихает жизнь. С раннего утра дети ныряют с парапета, купаются или плавают на черных автомобильных камерах, а старики ловят рыбу. Но уже после полудня здесь можно увидеть влюбленные парочки, наслаждающиеся солнцем и соленым ветром с океана. А вечером это место целиком принадлежит кубинской молодежи. На протяжении всех 3 километров на Малеконе, и на прилегающих к нему улицах и площадях звучит разнообразная музыка, многочисленные молодежные кампании устраивают импровизированные концерты, уличные кафе заполнены посетителями - настоящая фиеста!
Окраины Гаваны - это бесконечные районы вилл, каждая из которых, как и дома на набережной, конкурирует с другими по оригинальности и богатству.
В пригороде Гаваны Кохимара, стоит вилла Хемингуэя. "Это место, куда приятно возвращаться отовсюду, где бы ты ни находился", - говорил писатель о своем кубинском доме. Сейчас здесь музей, а когда-то сюда приезжали друзья писателя. Вместе они любили поплавать и поиграть в водное поло в глубоком бассейне. Что бы остудить в нем воду, в него высыпали целый грузовик льда. Но главная достопримечательность усадьбы - купленная писателем на судоверфи Бруклина яхта "Пилар". В годы Второй мировой войны ВМС США нашпиговали яхту всевозможным вооружением. Два года писатель воевал на ней, скидывая глубинные бомбы на немецкие субмарины, несущие дежурство в Карибском море.
Ранения, полученные Хемингуэем на фронте, переделки, в которые он попадал во время своих многочисленных путешествий, не могли не сказаться на его здоровье. В конце пятидесятых писателя стали мучить сильные головные боли, постоянный шум в ушах, ночные кошмары. Речь его была затруднена. В июле 1961 г. Эрнест Миллер Хемингуэй, в своем американском доме в штате Айдахо, зарядил ружье двумя патронами и нажал на оба спусковых крючка. Закончилась жизнь самого известного жителя столицы Кубы.
Так примерно выглядит Гавана при взгляде сверху.
Красиво, не правда ли?
Гавана - взгляд снизу
Еще в первый день стихийно образовалась наша троица, своего рода мини - группа, три молодых парня с довольно близкими интересами. Мы много путешествовали по Гаване самостоятельно и к концу первой недели узнали не только парадную ее часть, но и ту, что не показывают туристам.
И в этот день, второй на Кубе, в то время, пока другие нежились в бассейне, мы, несмотря на тридцатиградусную жару и почти стопроцентную влажность, отправились в поход по раскаленному городу.
А ведь здесь, на Кубе, была зима. Что же тогда летом?
На уровне земли город смотрелся иначе, чем из окна отеля. Казалось, что находишься в каком - то фантастическом, потустороннем мире. Словно время здесь остановилось и произошло это с момента перехода власти к "революционерам - освободителям", возглавляемым Фиделем Кастро.
А ведь с какой радостью встречали жители столицы, причем из самых разных слоев населения, входящих в город бородатых "партизан". И получили то, что имеют.
Район Ведадо, новый американизированный центр, смотрелся еще довольно прилично. Здесь кроме множества отелей, располагались основные государственные учреждения, здание Кубинского телевидения и часть посольств.
Несмотря на то, что у Кубы и США не было дипломатических отношений, бывшее посольство - огромное многоэтажное здание вблизи набережной Малекон - активно выполняло свои прежние функции, правда под флагом Швейцарии. Только теперь это учреждение называется "Представительство интересов США". Отношения разорваны, но интересы остались и, очевидно, с обеих сторон.
Перейдя из Ведадо в район Centro, попадаешь в хаос узких улочек.
Картина здесь довольно удручающая. Прекрасные старые многоэтажные здания, закопченные и неухоженные, постепенно ветшают, часть из них уже разрушилась, а другие, в которых еще жили, были близки к этому.
Проходя по этим улочкам, можно было заглянуть внутрь домов.
Из - за жаркого климата все квартиры строились с окнами на две стороны, что давало хоть какое - то движение воздуха внутри.
В этих комнатах с высокими, украшенными лепниной, потолками отсчет времени тоже прекратился с приходом новой власти.
Типовая столичная квартира - стены с ободранными обоями или, чаще, облезлой побелкой, старенький американский маленький холодильник, такого же возраста телевизор, этажерка, столик, покрытый ветхой плюшевой скатертью с бахромой и обязательным альбомом с семейными фотографиями.
Как тогда, так и сейчас, телевизор для кубинцев - единственный вид современного развлечения, а для правительства - способ еще раз напомнить своим гражданам, и миру, о себе. Сегодня две программы национального телевидения, работают в основном вечером, с 18 до 23 часов. А в районе 9 вечера показывают бразильские сериалы, и жизнь на Кубе временно замирает. Но она просто взрывается, когда по телевизору идет трансляция бейсбола - национального вида спорта. Страсти при просмотре здесь разгораются нешуточные. Иногда даже дело доходит до драк. Сам Фидель Кастро - страстный поклонник бейсбола.
На пересечении этих улочек часто встречались небольшие бары, заполненные даже в разгар рабочего дня. И пили там отнюдь не пиво, а кое - что покрепче. И это в такую жару.
Каждый бар имел выход на две улицы и поэтому мы часто сокращали себе дорогу, проходя через них насквозь, но стараясь не задерживаться.
Подойдя к Пасео - дель - Прадо, бульвару, где возвышается помпезное здание Академии наук - копии вашингтонского Капитолия, кстати прекрасно отреставрированное, видимо благодаря сыну Кастро, в то время главного Академика, мы увидели на противоположной стороне улицы небольшую толпу.
Как оказалось, в находящемся здесь многоэтажном доме, обрушились прогнившие деревянные перекрытия между этажами и, видимо, есть жертвы.
Но кто скажет. Мы только видели, как несчастные жильцы старались спасти свой нехитрый скарб - подушки, одеяла, матрацы.
Судя по небольшой толпе, видимо это зрелище тут было обычным.
Осмотрев великолепное, но, в отличие от своего соседа Капитолия, закопченное здание театра "Лисео", мы продолжили движение параллельно берегу океана в направлении исторического центра.
Странно, но по дороге нам почти не попадались магазины, только, в основном овощные лавки из которых шел тяжелый запах и вытекала прямо на тротуар зловонная жидкость, в которой возились зачуханные негритята.
Через несколько кварталов показалась улица Гальяно, бывшая главная торговая магистраль. Впрочем почему бывшая?
Все многоэтажные торговые центры, располагавшиеся по обеим сторонам улицы, работали, как и множество магазинчиков в соседних переулках.
Мы зашли в несколько таких универмагов и снова перед глазами предстала та же удручающая картина..
На Кубе действовала и до сих пор действует система распределения потребительских товаров по карточкам, только сегодня список этот значительно увеличился.
Ведь тогда уже централизованно распределялись почти все основн
Kuba - wyspa optymistó w
Wspó ł czesna Kuba zaczę ł a się dla mnie od Hawany, miasta, któ re kiedyś , ć wierć wieku temu, dał o mi niezwykł e wraż enia. Dziś , kiedy ponownie znalazł em się w tych samych miejscach, nagle w mojej pamię ci pojawił y się najdrobniejsze szczegó ł y tej jeszcze „inturystycznej” wyprawy. I bardzo chciał em opowiedzieć o tym niezwykł ym, ż yją cym na przekó r wszelkiej logice kraju. Któ rą z tych dwó ch wycieczek wolisz? Obecną czy sprzed dwudziestu pię ciu lat? Stwierdzenie, ż e na przestrzeni lat coś bardzo się zmienił o na wyspie, nie był oby do koń ca prawdą.
Wszystkie te same stare, zaniedbane, zniszczone domy, ogromne amerykań skie samochody z lat pię ć dziesią tych XX wieku, te same ze skrzydł ami, któ re wyglą dają jak ptaki. Wcią ż są w ruchu, po prostu nie ma innych, choć czasem przez wyrwę w ulicy przemknie nowiutki mercedes, ale to raczej miraż , duch.
Z drugiej strony globalizacja, tak znienawidzona przez Fidela i jego zwolennikó w, takich jak prezydent Wenezueli Hugo Chavez, już mocno owinę ł a swoją sieć wokó ł tej jednej z niewielu wysp rzekomo budują cych socjalizm, któ ry już dawno wyszedł z mody.
Dyktatura pozostał a, ale w poró wnaniu z licznymi terrorystycznymi, krwioż erczymi islamskimi i nie tylko islamskimi reż imami, choć nadszarpnię ta czasem, ale wcią ż absolutną wł adzą Castro, wyglą da to jak zwykł e nieporozumienie, zabawka i widać to z goł ym okiem, ż e cał y ten absurdalny system zbliż a się do koń ca, wraz z jego starym przywó dcą.
W gł ó wnie chrześ cijań skiej Ameryce Ł aciń skiej był y i są reż imy znacznie straszniejsze i bardziej krwioż ercze.
W mię dzyczasie, raczej przez inercję , ta „wyspa wolnoś ci” jest w ś wiatowych mediach w tym samym towarzystwie z Koreą Pó ł nocną i Iranem, któ re wpę dziwszy swoich ludzi w biedę , na peł nych obrotach rozwijają programy nuklearne.
Ale co z Kubą ? Mał a, ciepł a wyspa z wesoł ymi i mimo cię ż kiego ż ycia, przyjaznymi ludź mi. Wspó ł czesnemu zachodniemu turystowi, z dala od historii i polityki, Kuba jawi się jako zwyczajna „bananowa republika”, biedna i zaniedbana, podobnie jak inne kraje tego regionu.
Na Karaibach bieda od dawna jest normą . I to nikogo nie dziwi. A Kuba, zachowują c pewną czę ś ć zalet socjalizmu, zwł aszcza w sferze społ ecznej, czerpie wielkie korzyś ci z np. Haiti, Salwadoru, Nikaragui, a nawet takich gigantó w jak Meksyk czy Brazylia.
Przede wszystkim zachodni turysta widzi tu znakomitą infrastrukturę rekreacyjną , hotele znanych ś wiatowych sieci, wiele kilometró w czystych piaszczystych plaż , dobry serwis itd. - wszystko to, co niezbę dne i znane.
Jednocześ nie samym tł em tego raju jest podobno zł owieszcza komunistyczna dyktatura, w rzeczywistoś ci to wię cej symboli w postaci licznych plakató w z zaciś nię tą w pię ś ć dł onią – „Ojczyzna albo Ś mierć ”, portrety Che Guevary – pradziadek wspó ł czesnych terrorystó w i anioł w poró wnaniu z nimi.
Ten rozgł os o reż imie Castro, któ ry cią gnie się od koń ca lat pię ć dziesią tych ubiegł ego wieku, jest teraz bardziej atrakcją dla turystó w, „akcją ” za dodatkową opł atą . Oczywiś cie nie uł atwia to prostemu Kubań czykowi. Ale kto i gdzie o tym myś li?
Co wię cej, w cią gu pię ć dziesię ciu lat wyrosł o kilka pokoleń , któ re nie znają innej rzeczywistoś ci.
A tych, któ rzy z naraż eniem ż ycia wcią ż starają się go szukać w są siednim, zaledwie okoł o dwustu kilometrach, najbogatszym potworze, ten potwó r ostroż nie wysył a ich do swojej „ojczyzny”, wiedzą c doskonale, ż e tych ludzi nie oddają ich rodzimą „willę ” i, co najwyż ej, w wię zieniu.
A dla zagranicznego turysty jest tu raj. Tropikalna egzotyka, doprawiona mocno wyblakł ymi komunistycznymi symbolami. cztero- i pię ciogwiazdkowe hotele, bezcł owe, kabarety i restauracje z szalonymi cenami. Czy dawny „Hilton” zachował swoją „komunistyczną ” nazwę „Havana Libre”. Ale w ś rodku to ten sam Hilton, któ ry uderzył mnie wiele lat temu swoim lobby z fontannami, ogromnymi kryształ owymi ż yrandolami, biał ymi skó rzanymi meblami i rzę dami sklepó w sprzedają cych dziwaczne towary. Na przykł ad jeden wypeł niony był tylko wyrobami ze skó ry krokodyla, drugi luksusową biż uterią z diamentami mienią cą się w misternie oś wietlonej witrynie sklepowej.
Ale niestety.
Cał y ten przepych sprzedawano tylko za walutę wymienialną , a za nasze pesos moż na był o kupić tylko to, co miał o być prostym Kubań czykiem bez kart, czyli prawie nic.
Ale był o strasznie ciekawie, mimo 30-stopniowego lutowego upał u i prawie stuprocentowej wilgotnoś ci.
A najważ niejsze, ż e pomyś leli za nas – gdzie nas zabrać , co pokazać i stale obserwowali, ż eby ze stada nie zabł ą kał się ani jeden baran. I był ktoś do naś ladowania.
Tak wię c znalazł em się przed dylematem. Mó wią c o wspó ł czesnej Kubie lub o tej dwadzieś cia pię ć lat temu – w koń cu pierwsze wraż enie jest najciekawsze i niezapomniane.
Moż e zacznę w kolejnoś ci, a potem zobaczymy.
Od Morza Ś ró dziemnego po Karaiby
Wow poł ą czenie. Czyż nie?
Nawet najwię ksze ś wiatowe firmy wycieczkowe nie organizują takiej podró ż y jednym lotem, moż e z wyją tkiem cał ego ś wiata.
Nie, nie chodzi o geografię.
Począ tek lat osiemdziesią tych ubiegł ego wieku. Mam już kilka wyjazdó w zagranicznych do „braterskich, socjalistycznych krajó w” Europy Wschodniej.
Kiedyś na tablicy ogł oszeń naszej firmy zobaczył em mał ą karteczkę z zaproszeniem na rejs po Morzu Ś ró dziemnym.
W tamtych latach takie ogł oszenie, otwarcie zawieszone na drzwiach komitetu zwią zkowego, wyglą dał o jak ż art, nic wię cej.
Wię c dalej ż artują c, poszedł em do komitetu zwią zkowego i nagle „przyję li moje dokumenty” na wyjazd.
Teraz wszystko jest proste. Bilet lotniczy (teraz nawet go nie potrzebujesz, jest elektroniczny), voucher na hotel, czasem potwierdzenie zamó wienia na samochó d. To chyba wszystko. Najważ niejsze jest dostę pnoś ć pienię dzy.
Wtedy sł owo „dokumenty” miał o zupeł nie inne znaczenie.
Najważ niejsza i jedyna nazwana został a „charakterystyczną – rekomendacją ” i zaczynał a się od sł ó w o „stabilnoś ci moralnej” polecanego, choć nie był o sprecyzowane komu i komu.
Wszyscy musieli podpisać ten waż ny dokument - szef wydział u, sekretarz Komsomoł u, szef partii i najwyż sze kierownictwo.
Nastę pnie rozpoczą ł się drugi etap „egzekucji” – komisja „starych bolszewikó w”, któ ra zebrał a się w komitecie okrę gowym najważ niejszej wó wczas i jedynej partii komunistycznej Zwią zku Radzieckiego.
Ta komisja, skł adają ca się gł ó wnie z był ych czekistó w w stanie spoczynku, oczywiś cie mnie odrzucił a. Choć moralnie stabilny, nie dojrzał jeszcze do reprezentowania Wielkiego Kraju w krajach ś ró dziemnomorskich, takich jak Turcja i Grecja. Czego należ y się spodziewać.
Wychodzą c z tego "czyś ć ca" natkną ł em się na sekretarza tego samego komitetu okrę gowego, mojego są siada, i poprosił em o pomoc, nie liczą c na nic.
Ale patronat pomó gł - w cią gu pię ciu minut ci sami "starzy bolszewicy" uznali mnie za godnego reprezentowania naszej Ojczyzny w obliczu podstę pnego wroga.
Co wię cej, ten „dokument” przechodził przez ró ż ne „zamknię te” instancje i wkró tce został em wezwany do Intourist i poinformowany, ż e nie pojadę nad Morze Ś ró dziemne.
Bez komentarza.
Ale w wyją tkowym przypadku jak na tamte czasy zaproponowali zastę pstwo - wyjazd na Kubę.
Có ż , to nie był a najgorsza opcja, wrę cz przeciwnie. Po prostu trudno był o w to uwierzyć.
I dopiero w pocią gu, któ ry wió zł naszą pstrokatą grupę do Moskwy, przestał em wą tpić w to, co się dzieje.
Sama grupa został a zmontowana w ś cisł ej zgodzie z Instrukcją Urzę dó w – wię kszoś ć to był a klasa robotnicza z darmowymi karnetami, plus kilku zł odziei i ja nie wiadomo, jak się tu dostał am bez ż adnych koneksji. Podobno zbyt duż y i niezdarny biurokratyczny komputer zawió dł.
Luty - począ tek naszej trzytygodniowej wyprawy - był zimny i ś nież ny.
Tak ś nież nie, ż e przez zaspy nasz pospieszny pocią g przyjechał do Moskwy dwanaś cie godzin pó ź niej niż planowano i dopiero o jedenastej w nocy znaleź liś my się w luksusowym lobby hotelu Cosmos, wtedy jeszcze zupeł nie nowego, wybudowanego przez Francuzó w dla Igrzyska Olimpijskie w Moskwie i wypeł nione w tej pó ź nej godzinie przez niezwykł ą dla nas publicznoś ć.
Tu w holu czuć był o zapach dobrej kawy, nieznanych, ale oczywiś cie drogich perfum i dobrych importowanych papierosó w - w ogó le zapach obcych krajó w, nie socjalistycznego, gdzie był em już wcześ niej, ale najbardziej realnego , jak nam się wtedy wydawał o, kapitalizm.
Jednak bardzo chciał em jeś ć . Wszystkie zapasy ż ywnoś ci zabrane na drogę został y zjedzone w pocią gu, z powodu tych dodatkowych dwunastu godzin opó ź nienia, któ rych nikt się nie spodziewał.
W nocy w hotelu dział ał y dwa bary nocne i oczywiś cie przyjmował y tylko walutę wymienialną - dolary, franki, funty, liry, ale nie ruble, któ re już wtedy popularnie nazywano „drewnianymi”.
A rano gł odni zeszliś my do restauracji i wylą dowaliś my na bufecie. Był o to pierwsze takie ś niadanie dla mnie i cał ej grupy. Moż esz sobie wyobrazić , ile tam zjedliś my.
Moskiewski Mię dzynarodowy Port Lotniczy „Szeremietiewo – 2” zabł ysną ł swoją nowoś cią . Tutaj też , podobnie jak w „Kosmosie”, unosił y się niezwykł e, obce zapachy, już za kontrolą paszportową zaczą ł się inny ś wiat. I choć w „zagranicznych” kawiarniach przyjmowano ruble, ceny tam był y niebotyczne.
A przed nami czekał „kawał ek” kapitalizmu.
W ś wiecie kapitalizmu
Doskonale rozumiał am, ż e jadę do zwykł ego „socjalistycznego” kraju.
Niech bę dzie egzotyczne, niech bę dzie na innej pó ł kuli, ale z tym samym systemem totalitarnym, w takim samym porzą dku jak my.
Ale po drodze był a okazja, aby trochę zanurzyć się w ś wiat, któ ry wydawał nam się wó wczas idealny, kapitalizm – przynajmniej trochę , trochę , ale jednak…
Po pię ciu godzinach lotu nasz ogromny IL-62 wylą dował w stolicy Maroka, mieś cie Rabat. Pas na lotnisko dla takiego kolosa był trochę kró tki.
Samolot zwolnił jak przypalacz na autostradzie, tak ż e gdyby nie pasy, wszyscy bylibyś my w kokpicie.
Tu w Rabacie nastą pił y zmiany w tankowaniu i zał odze.
Poszliś my przyjrzeć się „horrorom” kapitalizmu. Nie trzeba był o dł ugo szukać . Zaczę li zaraz po tym, jak zeszliś my starymi, rozklekotanymi schodami na lotnisko.
Po wilgotnej moskiewskiej zimie był o tu bardzo przyjemnie, ciepł o, ale nie gorą co, siedemnaś cie stopni. A dookoł a - nieznane zapachy kwitną cych roś lin tropikalnych i lekka bryza znad pobliskiego Oceanu Atlantyckiego.
Pole stoł ecznego mię dzynarodowego lotniska był o sł abo oś wietlone, w oddali pojawił y się kontury jakiegoś budynku. A w okolicy nie ma ani jednego samolotu, opró cz naszego.
Od drabiny do terminalu szliś my niezwykł ą drogą , raczej ż ywym korytarzem. Powstał ze stoją cych po obu stronach, prawie blisko siebie, ż oł nierzy uzbrojonych w karabiny maszynowe.
Tak był o aż do samego wejś cia do terminalu, tego samego budynku, któ rego kontury widział em ze schodó w.
W pobliż u drzwi, w zaroś lach tropikalnych roś lin, był o też wielu uzbrojonych ż oł nierzy. W ten sposó b pod eskortą weszliś my w ś wiat kapitalizmu.
Gdy wszyscy pasaż erowie byli w ś rodku, pojawił się stary Arab w czerwonym marokań skim fezie, zamkną ł wszystkie zewnę trzne drzwi i uroczyś cie udał się na spoczynek.
Hala tranzytowa lotniska w Rabacie skł adał a się z dwó ch są siadują cych ze sobą pomieszczeń , każ de trzydzieś ci metró w, nie wię cej.
Podrapane ś ciany i sufit, kilka rzę dó w siedzeń , nie fotele, ale coś w rodzaju ł awek z oparciami.
Tutaj umieś cili okoł o stu czterdziestu osó b, prawie tuż obok siebie.
Ale był bar i toaleta.
Ś cianę za ladą zdobił duż y portret kró la Maroka w mundurze wojskowym, ozdobiony wieloma odznaczeniami i kilkoma rzę dami aiguillet. Reszta to pó ł ki wypeł nione podejrzanie wyglą dają cymi butelkami - przynajmniej ż aden z tych napojó w nie był mi znajomy.
Barman, wysoki Marokań czyk z wą sami, podarował wszystkim mał ą butelkę Coca-Coli ze wzglę du na Aeroflot. Jednocześ nie jakoś wszystkich pamię tał i nikomu nie udał o się dostać drugiej, darmowej porcji, chociaż byli tacy, któ rzy chcieli. Za dodatkową opł atą - proszę . Ale barman z pogardą odwracał się od sowieckich rubli, ż ą dają c dolaró w, frankó w lub innych „normalnych” pienię dzy.
Tylko jeden facet wyś wiadczył barmanowi przysł ugę , rozdają c tę ż ał osną butelkę w zamian za kilka kolekcjonerskich metalowych rubli. Nawiasem mó wią c, już wtedy ich cena był a znacznie wyż sza od wartoś ci nominalnej.
W toalecie, skł adają cej się z dwó ch kabin, ustawił y się dwie ró wnoległ e kolejki, wedł ug pł ci. Ci, któ rzy już przeszli ten zabieg, wychodzili z dziwnym wyrazem twarzy i zdecydowanie radzili reszcie odwiedzić tę wyją tkową placó wkę.
Bezpoś rednio za drzwiami znajdował się mał y boks, któ rego wię kszoś ć zajmował a stara, popę kana toaleta do poł owy wypeł niona ś mierdzą cą gnojowicą , a ś ciany był y zaś miecone wieloma ogromnymi karaluchami, a nawet ze skrzydł ami. Dla goś cia, po toalecie i zwierzę tach, pozostał o bardzo mał o miejsca. Nie był o takiego urzą dzenia jak zlew i kran z wodą do mycia rą k.
Godzinę pó ź niej nasza ogromna IL-62, umieję tnie startują c na kró tkim pasie startowym i okrą ż ają c maleń ki, jasno oś wietlony Rabat, przeleciał a nad nocnym Atlantykiem, zabierają c nas ze ś wiata afrykań skiego „kapitalizmu” na jasne przestrzenie zamorskie "socjalizm".
Pierwszy dzień na pó ł kuli zachodniej
Dziesię ć godzin lotu nad Oceanem Atlantyckim. Wracamy do wczoraj w dosł ownym tego sł owa znaczeniu.
W dole, na bezkresnej przestrzeni wody, zaczę ł y się pojawiać ś wiatł a statkó w. A potem pojawił a się ziemia. Szesnastogodzinny lot Moskwa – Hawana dobiegł koń ca.
Lotnisko José Martí . Brak kontroli i ceł.
W koń cu przybyli przedstawiciele Wielkiego Brata, jakie mogą być roszczenia.
Wię c przeszliś my przez halę przylotó w prawie bez zatrzymywania się.
Ale jak wstrzą snę li Kanadyjczykami, Japoń czykami i innymi imperialistami, któ rych, ku mojemu zdziwieniu, był o tu cał kiem sporo, nawet wię cej niż w Moskwie.
Wychodzą c z budynku terminalu, któ ry wyglą dał jak sowieckie lotnisko, zanurzyliś my się w gę ste, wilgotne, gorą ce powietrze.
Mimo zimy, nawet teraz, o drugiej nad ranem czasu lokalnego, był o co najmniej ciepł o.
Ale dla turystó w, któ rzy dzień temu utknę li w pocią gu z powodu zasp ś nież nych, taka lutowa metamorfoza to tylko czę ś ć oczekiwanej z gó ry egzotyki.
Przewodnik, któ ry nas spotkał - gruby Kubań czyk o cał kowicie europejskim wyglą dzie, któ rego szyję otaczał o kilka rzę dó w zł otych ł ań cuchó w, był gadatliwy i doskonale mó wił po rosyjsku. Wszę dzie promieniował optymizmem, przesuwają c oczy po rosyjskich dziewczynach. I patrzą c w przyszł oś ć , powiem, ż e przez trzy tygodnie, któ re trwał a nasza trasa, stał się damą serca.
Autobus był zimny, a klimatyzacja dział ał a. Jechaliś my pię kną wielopasmową autostradą - spuś cizną naszego pó ł nocnego są siada - Stanó w Zjednoczonych.
Pierwszą rzeczą , któ ra uderzył a mnie wchodzą c do Hawany, był y ulice wypeł nione ludź mi i masa kawiarni otwartych o tej porze nocnej. To prawda, ż e jutro, czyli już dziś , był a niedziela.
W koń cu dotarliś my do hotelu o dumnej nazwie „Narodowy”.
Przestronny hol, w któ rym z sufitu zwisał y ogromne kryształ owe ż yrandole, ró wnież był zatł oczony mimo pó ź nej pory. Nigdy nie widział em takiego przepychu - marmurowe ś ciany, lś nią ca granitowa podł oga, w któ rej odbija się lś nią cy kryształ ż yrandoli.
To prawda, pó ź niej nasz przewodnik powiedział , ż e dla grup sowieckich przeznaczony jest zupeł nie inny hotel i nawet go pokazał . Ale na szczę ś cie dla nas ten hotel był w remoncie i wyglą da na ponad rok. Wylą dowaliś my wię c w National, jednym z najbardziej luksusowych hoteli w Hawanie - wtedy i teraz.
Dziś ten hotel ma pię ć gwiazdek i oczywiś cie wygó rowane ceny.
„National” został zbudowany w 1930 roku i wyglą da jak amerykań skie drapacze chmur z czasó w prohibicji.
Natychmiast ostrzeż ono nas, ż e klimatyzatory są tu od „czasó w przedrewolucyjnych”. Dlatego należ y obchodzić się z nimi bardzo ostroż nie, w przeciwnym razie w naszym pokoju bę dą miał y wszystkie uroki tropikalnej zimy.
Recepcjonistka przyniosł a nasze walizki do pokoju, ale nie dostał a napiwku - po prostu nie wiedzieliś my wtedy, co to był o.
Pokó j skł adał się z ogromnego pokoju o powierzchni okoł o czterdziestu metró w, mał ego przedpokoju i ogromnej ł azienki.
Z okna ó smego, a wł aś ciwie dziesią tego pię tra otwierał się widok na miasto pogrą ż one w mroku nocy. Tu i ó wdzie ś wiecił y neony hoteli, z któ rych najwię kszym był Havana Libre.
Czas był popsuty i nie chciał o mi się spać.
Mó j są siad okazał się mł odym facetem, gó rnikiem. Pomyś leliś my, pomyś leliś my i otworzyliś my „schowek”.
W tamtych czasach wszystkim wyjeż dż ają cym za granicę , do krajó w „socjalistycznych” zezwalano, a nawet zdecydowanie zalecano zabranie ze sobą dwó ch butelek wó dki na wszelkiego rodzaju „wieczory przyjaź ni”. I zawsze wybierano mnie na opiekuna grupy, sł usznie wierzą c, ż e ktoś taki jak ja nie naruszył by publicznych rezerw. I tutaj ugryzł.
Mó j są siad i ja postanowiliś my uczcić przybycie i w tym celu otworzyliś my grupę „schowek”.
Wię c bez patrzenia wyjechał a butelka wó dki na czekoladę , takż e publiczną.
Na dworze był a ta sama tropikalna noc, ciemna i wilgotna.
Niebo zaczę ł o robić się trochę szare i nagle, jakby ktoś wł ą czył ś wiatł o, zrobił o się zupeł nie jasne i otworzył się przed nami niezwykł y widok.
Poniż ej był o ogromne miasto. Wokó ł wznosił y się liczne drapacze chmur o ró ż nych kształ tach. Za nimi widoczny był fragment sł ynnego Malecon, a dalej – turkus, rozcią gają cy się poza horyzont, Ocean Atlantycki.
Nie moż na był o oderwać oczu od tego widoku. Mimo to postanowiliś my zejś ć nad ocean.
Hotel „National” poł oż ony jest na brzegu, ale nie bezpoś rednio na skarpie, tylko na niewielkim wzniesieniu, wię c ż eby dostać się na Malecon, trzeba ominą ć są siedni blok. A na samym wzgó rzu znajduje się wyjś cie z holu, prosto do tropikalnego parku, w któ rym poś ró d nieznanych roś lin rozrzucone są rzeź by z biał ego marmuru.
Jest też wiele krę conych ł awek do relaksu w cieniu, któ ry stoi tu przez cał y dzień . W hotelu był o kilka restauracji, a każ da z nich jest na swó j sposó b niezwykł a.
Dla radzieckich turystó w nie był o takich koncepcji jak samo ś niadanie lub obiadokolacja. Mieliś my jeś ć regularnie trzy posił ki dziennie i, co był o szczegó lnie niezwykł e, ś niadania, obiady i kolacje odbywał y się w ró ż nych miejscach przez cał y dzień . Nasz przewodnik po np. ś niadaniu podawał , gdzie zjemy obiad. Wtedy ten system stał się bardziej zrozumiał y i przewidywalny.
Biedna, gł odna Kuba nakarmił a nas tak bardzo, ż e w cią gu tych trzech tygodni przytył am pię ć kilogramó w wagi. A to z bardzo aktywnym trybem ż ycia.
Kolacja odbywał a się zwykle w mał ej restauracji, któ ra znajdował a się poniż ej poziomu holu. Ś ciany holu wykoń czono ciemnozielonym jedwabiem ze zł otym wzorem, a na tym tle wyró ż niał y się biał e meble w stylu retro.
Cał oś ci towarzyszył a muzyka klasyczna w wykonaniu niewielkiego trzyosobowego zespoł u - dwó ch Afrykań czykó w i jednego Europejczyka - kontrabas, skrzypce i fortepian. W poł ą czeniu z wnę trzem ta muzyka jakoś odprę ż a, koi i ł agodzi zmę czenie po cię ż kim turystycznym dniu.
Chcieliś my pozostać w tym ś rodowisku jak najdł uż ej, ale nikt nas nie poganiał , siedź cie tak dł ugo, jak chcecie.
Kolacja odbywał a się najczę ś ciej w restauracji Terrassa, któ rej hol wyginał się wokó ł bocznej fasady hotelu, a ogromne pó ł okrą gł e okna stwarzał y wraż enie, ż e siedzi się nie w klimatyzowanym pokoju, ale na otwartej werandzie nad brzegiem morza.
Ale gł ó wną atrakcją był bufet.
Teraz, mają c wystarczają co duż o podró ż y po ś wiecie, mogę powiedzieć , ż e nigdy czegoś takiego nie widział em.
Tutaj przepraszam, nie mogę się powstrzymać od opisu.
Zaczę ł o się od sał atek - kilkadziesią t gatunkó w - rybnych, mię snych, warzywnych, owocowych i kilku innych nieznanych.
Nastę pnie pojawił y się zupy, najbardziej zró ż nicowane, w mniej wię cej tej samej liczbie odmian.
Te zupy, podobnie jak dania gł ó wne, rozdawał za ladą kilkunastu Kubań czykó w, gł ó wnie pochodzenia afrykań skiego, ubranych w coś na kształ t respiratoró w - nie daj Boż e, jakaś infekcja.
Po daniach gł ó wnych był y stoł y zastawione ogromnymi tacami z dziesią tkami rodzajó w ciast, ciastek i innych sł odyczy.
Obrazu dopeł nił y malownicze gó ry owocó w, czę sto nieznane, choć był y też znane, czę sto z ksią ż ek, „bzdury”, takie jak banany, mango czy ananasy.
A potem - soki, lody i wszystko inne.
Dodatkowo na stolikach, przy każ dym urzą dzeniu, obowią zkowa był a butelka piwa.
Jeś li chcesz wię cej, po prostu powiedz kelnerowi, któ ry pomimo tego, ż e bufet zakł ada samoobsł ugę , w holu był o sporo.
Nie chciał em też wychodzić z tej restauracji i tej z muzyką , ale z innego powodu - po takiej kolacji nie dał o się oderwać tył ka od krzesł a.
Był o coś surrealistycznego w cał ej tej obfitoś ci poś ró d gł odują cego kraju.
Co wię cej, przed wejś ciem do każ dej restauracji cią gle zauważ ał em grupkę szczupł ych, kiepsko ubranych Kubań czykó w. Okazał o się , ż e czekają na resztki naszego jedzenia. I nie zawsze był y przyjmowane, ponieważ po zamknię ciu pracownicy lokalnego sektora gastronomicznego zabrali wszystko, co został o, ledwo cią gną c na siebie cię ż kie torby, ale jednocześ nie absolutnie tego nie ukrywają c.
Jak ci ludzie, czekają c na resztki, dostali się do hotelu, mimo wielu otwartych i ukrytych straż nikó w, pozostał o dla mnie zagadką.
Po dł ugim locie i farsie z przejś ciem na czas lokalny - a ró ż nica z Moskwą to osiem godzin - zaraz po ś niadaniu wię kszoś ć naszej grupy się wył ą czył a, reszta był a odważ na - wyraż ał o się to przeczesywaniem okolic w poszukiwaniu sklepy. Ale te pojedyncze, któ re został y znalezione, został y zamknię te w tę niedzielę.
I w koń cu ci dzielni mę ż czyź ni doł ą czyli do reszty, któ ra dostawał a czę ś ć snu, zmarnowanego podczas podró ż y.
Wszyscy spali tak mocno, ż e zebrawszy się wieczorem na spacer w Hawanie, nie mogł em znaleź ć sobie towarzysza i wyruszył em samotnie.
Bezpoś rednio od gł ó wnego wejś cia do naszego hotelu zaczynał a się jedna z centralnych ulic stolicy Kuby o numerze 42. Biegł a prostopadle do oceanu, przecinają c tę czę ś ć Hawany – dzielnicę Vedado.
Wró cił em, ale inną drogą i wkró tce poczuł em, ż e się zgubił em. Przed nimi znajdował a się mał a, prawie nieoś wietlona ulica, po obu stronach któ rej rozcią gał y się wysokie, puste, pomalowane na biał o pł oty.
Po przejś ciu z kilkunastu metró w usł yszał em krzyki dochodzą ce zniką d, jak ludzkie, ale bardziej dzikie, zwierzę ce. Wyobraź sobie sytuację . Pó ź ny wieczó r. Pusta uliczka oś wietlona pojedynczą sł abą latarnią i to zwierzę ce wycie z ciemnoś ci.
Podnoszą c gł owę zobaczył em, ż e z gó ry, na pł ocie, z nogami opuszczonymi, siedzieli jacyś ludzie, duż o ludzi i wydawali te dzikie dź wię ki.
Generalnie za pł otami po obu stronach drogi znajdował się szpital psychiatryczny.
Prawie przebiegł em resztę ulicy, znalazł em się na ogromnym placu i od razu go rozpoznał em.
Tak, za azylem wariató w znajdował się centralny plac kubań skiej stolicy – Plac Rewolucji.
To tutaj Comandante Fidel wygł aszał swoje przemó wienia, któ re trwał y pię ć , a czę ś ciej ponad godzinę . W tym samym czasie gromadził o się tu zwykle od pię ciuset tysię cy do miliona osó b.
Stoją c pod palą cym tropikalnym sł oń cem, ci biedni ludzie byli zmuszeni sł uchać sł ownych bzdur, nie mają c nawet prawa do wyjazdu z przyczyn naturalnych.
To prawda, ż e z wiekiem Fidel powoli skracał czas trwania swoich monologó w. I muszę powiedzieć , ż e jest ś wietnym mó wcą.
Plac Rewolucji to ogromne pole, z budynkami ró ż nego typu i przeznaczenia wystają cymi z otaczają cej bujnej roś linnoś ci, w tym z tym samym domem wariató w.
Na ś rodku placu stoi doś ć dziwny pomnik Jose Martiego – gigantyczna stela wznoszą ca się w chmury, a u jej podstawy – malutkiego staruszka – poety, bohatera Kubań czykó w, wybitnego bojownika o niezależ noś ć wyspy.
Ś ciany nielicznych budynkó w, któ re moż na zobaczyć z tego pola, są peł nometraż owe ozdobione portretami, gł ó wnie Fidela Castro i Che Guevary.
To drugie jest bardziej prawdziwe.
Stą d, z Placu Rewolucji, zaczynają się wszystkie wycieczki po Hawanie.
Ale to bę dzie jutro.
A dziś stał em sam na polu, pustym o tej pó ź nej porze i nabierał em sił na ostatni rzut nogą do hotelu.
Hawana - widok z gó ry
Gorą ce tropikalne sł oń ce zalał o swoim ś wiatł em bezkresny ocean i rozcią gał o się w dole ogromne miasto.
Kiwał i przycią gał - zejdź szybciej i zanurz się we mnie, jak w fale morskie.
Hawana to duż a dwumilionowa metropolia. Rozcią ga się wzdł uż wybrzeż a Oceanu Atlantyckiego na wiele kilometró w i moż na ją podzielić na trzy czę ś ci.
Nasz obszar hotelowy, Vedado, jest typowym miastem Ameryki Pó ł nocnej.
Proste, szerokie autostrady przecinają się pod ką tem prostym.
Ulice prostopadł e do oceanu są oznaczone cyframi, a ró wnoległ e - literami.
Tak mó wią – ró g to 23, a G to typowa szachownica, przeniesiona tu przez pó ł nocnego są siada.
Znajdują się tu prawie wszystkie wież owce Hawany, któ re wraz z panoramą Maleconu tworzą obraz miasta. Widoki okolicy, zaczerpnię te z oceanu, przedstawiają Hawanę jako skupisko wież owcó w, typowe miasto Stanó w Zjednoczonych.
Moja znajomoś ć z Hawaną zaczę ł a się wczoraj wieczorem od gł ó wnej ulicy tego obszaru.
Jednak to „amerykań skie miasto” jest tylko czę ś cią stolicy Kuby i daleko mu do najwię kszego.
Nastę pna strefa, do któ rej pł ynnie wpł ywa obszar Vedado, zajmuje wię kszą czę ś ć Hawany. To jest wł aś ciwie prawdziwe oblicze miasta - Centro.
Obszar ten jest gę sto zabudowany wież owcami z począ tku XX wieku, a ich architektura bardzo przypomina miasta hiszpań skie.
Tak wyglą da centrum Hawany - amerykań sko - hiszpań skie.
Wszystkie te obszary ł ą czy sł ynna promenada Malecon, cią gną ca się wzdł uż wybrzeż a Oceanu Atlantyckiego. To symbol miasta, ł ą czą cy ze sobą nie tylko dzielnice kubań skiej stolicy, ale takż e samych Kubań czykó w – czarnych, biał ych, mulató w – ludzi, któ rzy mimo dł ugich lat dyktatury zachowali naturalny optymizm.
Wszystkie najważ niejsze wydarzenia, ś wię ta, karnawał y, ogó lnie cał e ż ycie kulturalne Hawany to Malecon.
Tutaj kiedyś znajdował o się jedno z najbardziej prestiż owych miejsc w mieś cie i dlatego wzdł uż wybrzeż a powstał y najciekawsze architektonicznie budynki.
Zamoż ni ludzie, któ rzy byli wł aś cicielami tych apartamentowcó w, rywalizowali ze sobą o oryginalnoś ć . Czasami po prostu dochodził o do absurdu.
Tak wię c jeden z wł aś cicieli domó w zbudował tutaj, na skarpie, pię trowy budynek ku pamię ci swojej zmarł ej có rki.
Budynek z frontową ś cianą , skł adają cy się z ustawionych jedna na drugiej trumien, pomieszanych z wrakami statkó w, spoglą da w stronę oceanu, jak niemy wyrzut tego ż ywioł u wody, któ ry pochł oną ł biedną dziewczynę.
W dzień czy w nocy, przez cał y czas ż ycie Maleconó w nie ustaje. Od wczesnych godzin rannych dzieci nurkują na parapetach, ką pią się lub pł ywają na czarnych dę tkach samochodowych, a starsi ludzie ł owią ryby. Ale już po poł udniu moż na zobaczyć zakochane pary cieszą ce się sł oń cem i sł onym wiatrem znad oceanu. A wieczorem to miejsce należ y w cał oś ci do kubań skiej mł odzież y. Na przestrzeni 3 kilometró w na Malecon oraz na ulicach i przyległ ych do niego placach rozbrzmiewa ró ż norodna muzyka, liczne kampanie mł odzież owe organizują improwizowane koncerty, uliczne kawiarenki zapeł niają się goś ć mi – prawdziwa fiesta!
Przedmieś cia Hawany to niekoń czą ce się dzielnice willi, z któ rych każ da przypomina domy na nabrzeż u, rywalizują c z innymi pod wzglę dem oryginalnoś ci i bogactwa.
Na przedmieś ciach Hawany, Cojimara, stoi willa Hemingwaya. „To miejsce, do któ rego przyjemnie jest wracać zewszą d, gdziekolwiek jesteś ” – powiedział pisarz o swoim kubań skim domu. Teraz jest tu muzeum, a kiedyś przybyli tu przyjaciele pisarza. Razem lubili pł ywać i grać w pił kę wodną w gł ę bokim basenie. Aby schł odzić w nim wodę , wsypano do niego cał ą cię ż aró wkę lodu. Ale gł ó wną atrakcją posiadł oś ci jest jacht Pilar kupiony przez pisarza w stoczni na Brooklynie. Podczas II wojny ś wiatowej marynarka wojenna USA wypchał a jacht wszelką bronią . Pisarz walczył o nią przez dwa lata, zrzucają c bomby gł ę binowe na niemieckie okrę ty podwodne peł nią ce sł uż bę na Karaibach.
A tego dnia, drugiego na Kubie, podczas gdy inni wygrzewali się w basenie, my mimo trzydziestostopniowego upał u i prawie stuprocentowej wilgotnoś ci wyruszyliś my na wę dró wkę po gorą cym mieś cie.
Ale tutaj, na Kubie, był a zima. Co wtedy latem?
Na parterze miasto wyglą dał o inaczej niż z okna hotelu. Wydawał o się , ż e jesteś w jakimś fantastycznym, nieziemskim ś wiecie. To tak, jakby czas się tu zatrzymał i stał o się to od momentu przekazania wł adzy „rewolucjonistom – wyzwolicielom” na czele z Fidelem Castro.
Ale z jaką radoś cią spotkali się mieszkań cy stolicy iz najrozmaitszych grup ludnoś ci wkraczają cych do miasta brodatych „partyzantó w”. I dostali to, co mają.
Obszar Vedado, nowe zamerykanizowane centrum, nadal wyglą dał cał kiem przyzwoicie. Tutaj, opró cz wielu hoteli, znajdował y się gł ó wne agencje rzą dowe, budynek telewizji kubań skiej i czę ś ć ambasad.
Pomimo tego, ż e Kuba i Stany Zjednoczone nie utrzymywał y stosunkó w dyplomatycznych, dawna ambasada – ogromny pię trowy budynek w pobliż u Maleconu – aktywnie peł nił a swoje dawne funkcje, choć pod flagą Szwajcarii. Dopiero teraz ta instytucja nazywa się „Reprezentacją interesó w Stanó w Zjednoczonych”. Relacje są zerwane, ale interesy pozostają i oczywiś cie po obu stronach.
Przemieszczają c się z Vedado do obszaru Centro, znajdziesz się w chaosie wą skich uliczek.
Obraz tutaj jest raczej przygnę biają cy. Pię kne stare wielopię trowe budynki, zadymione i zaniedbane, stopniowo niszczeją , niektó re z nich już się zawalił y, inne, w któ rych jeszcze mieszkał y, był y blisko.
Spacerują c tymi ulicami moż na był o zajrzeć do wnę trza domó w.
Ze wzglę du na gorą cy klimat wszystkie mieszkania został y zbudowane z oknami z dwó ch stron, co dał o przynajmniej pewien ruch powietrza do ś rodka.
Czasami dochodzi nawet do ciosó w. Sam Fidel Castro jest zapalonym fanem baseballu.
Na skrzyż owaniu tych ulic czę sto znajdował y się mał e bary wypeł nione nawet w szczycie dnia pracy. I pili tam bynajmniej nie piwo, ale coś mocniejszego. I to w tym upale.
Każ dy bar miał dostę p do dwó ch ulic, dlatego czę sto skracaliś my sobie drogę , przechodzą c przez nie, ale starają c się nie ocią gać.
Zbliż ają c się do Paseo del Prado, bulwaru, nad któ rym wznosi się pompatyczny budynek Akademii Nauk - kopia Kapitolu Waszyngtona, zresztą pię knie odrestaurowana, podobno dzię ki synowi Castro, wó wczas gł ó wnego Akademika, zobaczyliś my mał y tł um po przeciwnej stronie ulicy.
Jak się okazał o, w mieszczą cym się tutaj pię trowym budynku zawalił y się spró chniał e drewniane podł ogi mię dzy pię trami i podobno są ofiary.
Ale kto to powie.
Widzieliś my tylko, jak nieszczę ś ni lokatorzy pró bowali ratować swoje proste rzeczy – poduszki, koce, materace.
Są dzą c po mał ym tł umie, ten widok najwyraź niej był tutaj powszechny.
Po obejrzeniu wspaniał ego, ale w przeciwień stwie do naszego są siada Kapitolu, zadymionego budynku Teatru Liceo, nadal poruszaliś my się ró wnolegle do oceanu w kierunku historycznego centrum.
Dziwne, ale po drodze prawie nie natknę liś my się na sklepy, tylko, gł ó wnie warzywne, z któ rych unosił się cię ż ki zapach i cuchną cy pł yn spł ywał wprost na chodnik, w któ rym krzą tał y się wychudzone murzyń skie dzieci.
Kilka przecznic pó ź niej pojawił a się ulica Galliano, dawna gł ó wna ulica handlowa. Ale dlaczego to pierwsze?
Wszystkie centra handlowe w wież owcach po obu stronach ulicy był y otwarte, podobnie jak wiele sklepó w przy są siednich pasach.
Poszliś my do kilku z tych domó w towarowych i znowu ten sam przygnę biają cy obraz pojawił się przed naszymi oczami..
Na Kubie istniał i nadal istnieje system dystrybucji towaró w konsumpcyjnych za pomocą kart, dopiero dziś lista ta znacznie się powię kszył a.
W koń cu w tym czasie prawie wszystkie gł ó wne