Moje miasto to Zaporoże (część 1)
Moje miasto to Zaporoż e
Mó j przyjaciel Sigur sprowokował mnie opowieś cią o swoim rodzinnym Wyborgu i myś lał em, ż e piszemy ró ż ne recenzje o dalekich krajach i miastach, ale nie mogliś my pisać o naszej rodzinnej Palestynie. Ale w moim rodzinnym mieś cie Zaporoze cał e ż ycie ż ył em od urodzenia, był em nieobecny tylko podczas sł uż by w armii sowieckiej w pobliż u wspaniał ego miasta nad Newą i to był tylko rok.
Jak zaczac? Okazuje się , ż e jeś li urodził em się.65 lat temu w Zaporoż u, to jego historia dzieli się na dwie czę ś ci przed Boż ym Narodzeniem (moje narodziny) i po Boż ym Narodzeniu. Có ż , prawie jak Chrystus.
Czę ś ć.1. Historia mojej ziemi przed Boż ym Narodzeniem (oczywiś cie moja).
Każ dy powinien mieć ś wiadomoś ć , ż e przez obecne ziemie Zaporoż a przeszł o wiele narodó w i cywilizacji. Nawet z Herodota znany był kraj Scytii, któ ry znajdował się na naszych stepach, pozostawił wiele kopcó w, kamienne kobiety i inne zabytki staroż ytnoś ci. Podczas kopania kopcó w archeolodzy znaleź li zł otą biż uterię , uprzą ż , broń , poró wnywalną pod wzglę dem pię kna z grecką . Wszystko to jest teraz w Petersburgu, w Moskwie i coś w Kijowie. Przez stepy przetoczył a się fala Hunó w, któ rzy walczyli na ró wnych prawach z Cesarstwem Rzymskim. Dalej - Sarmaci i inne ludy koczownicze.
Wyobraź sobie bezkresne stepy z trawą z pió r, gł ę boką do pasa trawę , zapach pioł unu nad stepem. Kawał ki takiego stepu wcią ż moż na znaleź ć na wyspie Chortytsya. W ś rodku tego Dzikiego Pola potę ż ne cieki Dniepru, któ re w pobliż u Zaporoż a wcisnę ł y się mię dzy granitowe skał y, rozbił y się o bystrza Dniepru i wylał y w pobliż u wyspy Khortitsa, uspokoił y jej bystrza, jej brzegi był y w wiekowych lasach dę bowych, trzcinach, jeziora, kanał y, to, co obecnie nazywa się rozlewiskami Dniepru. Niesamowita iloś ć ptakó w na terenach zalewowych, zwierzą t w lasach, ryb w erikach i jeziorach. Miejsce to nazywano też Wielką Ł ą ką . - legenda! Te tereny zalewowe moż na nazwać pojezierzem.
Wró ć my jednak do historii. Waregowie wraz ze Sł owianami tworzą pań stwo Rusi Kijowskiej, staje się ono tak potę ż ne, ż e zaczyna zagraż ać Cesarstwu Bizantyjskiemu, Rosjanie wielokrotnie oblegają Konstantynopol, a nawet nakł adają na niego daninę . Jeden z odcinkó w przypomina staroż ytną Khortitsę . Po udanej kampanii przeciwko Bizancjum ksią ż ę Ś wiatosł aw wró cił do Kijowa z bogatym hoł dem. Istnieją ró ż ne wersje tego wydarzenia, ale wedł ug jednej z nich Pieczyngowie, podż egani przez Bizancjum, otoczyli armię rosyjską w dnie Starego Dniepru pod Chorcicą , pokonali ją , prawie cał kowicie ją niszczą c. Zginą ł takż e niezwycię ż ony wcześ niej ksią ż ę Ś wiatosł aw. Na Khortitsa jest o tym pamią tkowy znak, w parku niedawno postawiliś my mu pomnik.
Niedawno rybak w tych miejscowoś ciach wycią gną ł na przynę tę rosyjski miecz z tamtych czasó w, sugerują , ż e to miecz Ś wiatosł awa lub jego bliskiego oddział u, teraz rozwią zują go w Kijowie. Co za sensacja!
Pań stwo Rusi Kijowskiej wyginę ł o w wyniku najazdu tatarsko-mongolskiego. Wielka Ł ą ka, Dzikie Pole był o puste, tylko oddział y Tataró w Krymskich przerywał y czasami ciszę tych miejsc.
Na ró wninach zalewowych Dniepru, na Khortitsa, zaczynają gromadzić się dzielni faceci z Ukrainy, Rosji, z innych miejsc, teraz nazywają się poszukiwaczami przygó d, jednoczą się , wybierają wodzó w. Tak powstaje Sicz Zaporoska - wolna republika kozacka. O tym wszystkim, o tradycjach Kozakó w, ich zwycię stwach i poraż kach moż na dowiedzieć się w muzeum Kozakó w Zaporoskich, gdzie opró cz muzeum znajdują się zrekonstruowane kureny, kozacki koś ció ł , ochronne tyny Kozakó w. To muzeum znajduje się na Khortitsa. Moż na tam ró wnież zobaczyć teatr konny Kozakó w (dzhigitovka itp. ). Kozacy najeż dż ali wsie Chanatu Krymskiego, wypł ywali mewami na Morze Czarne, gdzie straszyli nadmorskie miasta Krymu. Uczestniczyli w wojnach Bogdana Chmielnickiego, po zjednoczeniu Ukrainy z Rosją walczyli w wojnach rosyjskich. Sicz Zaporoska został a rozproszona przez cesarzową Katarzynę II, czę ś ć Kozakó w Zaporoskich udał a się nad Dunaj, wię kszoś ć z nich na pilne zaproszenie cesarzowej udał a się do Kubanu do kordonu z ludami kaukaskimi, gdzie ż yją do dziś .
W 1736 r. na wyspie Bajda koł o Chorcicy powstał a stocznia Zaporoż ska i twierdza, w któ rej zbudowano 2 ziemianki oficerskie, 8 ż oł nierskich i 31 chat kozackich. Duż a liczba statkó w, któ re został y zbudowane w Briań sku w 1736 r. , Podczas przekraczania progó w Dniepru doznał a znacznych uszkodzeń lub zatonę ł a. Dlatego dowó dztwo armii rosyjskiej postanowił o zbudować bazę statkó w poza bystrzami. Wedł ug archiwalió w w stoczni w latach 1738-1739. bazuje na okoł o 400 statkach ró ż nych typó w. W tym czasie Khortitsa odwiedził sł ynny dowó dca marynarki wojennej wiceadmirał N. A.
Po zakoń czeniu wojny, a takż e w zwią zku z rozprzestrzenianiem się zarazy w wojsku, wojska rosyjskie opuś cił y wyspę Chorticki i Zaporoż e
Po klę sce Siczy przez wojska carskie 5 czerwca 1775 r. Chortyca, w prezencie od Katarzyny II, trafił a do księ cia Potiomkina. Z rozkazu G. A. Potiomkina na wyspie zał oż ono ogró d. Do pilnowania go wyznaczono starego kaprala, któ ry mieszkał nieopodal w ziemiance. Od tego czasu obszar (trakt) nosi nazwę Kapralovo, a kopce, któ re znajdował y się w najwyż szym punkcie Khortitsa, to Potiomkinsky.
Powiedzieli nawet, ż e Potiomkin postanowił poł ą czyć swó j pał ac mostami przez Dniepr, o czym ś wiadczą materiał y archiwalne i fotokopia planu sł ynnego miejscowego historyka V. G. Fomenko. Peł ny tytuł to „Plan ogrodu na wyspie Khortitsky Jego Najjaś niejszej Wysokoś ci Księ cia Grigorija Aleksandrowicza Potiomkina ze Ś wiadectwa jednego innego budynku”, któ ry przedstawia dom, wozownię i stajnie, dom turecki, chiń ską ś wią tynię , ś wią tynia zwycię stwa, a nawet egipska piramida na ziemi przecię ta belkami. W 1789 r. Potiomkin przekazał Khortitsę skarbowi pań stwa.
Zamiast Siczy zbudowano ł ań cuch mał ych fortec chronią cych przed Tatarami, z któ rych jedną był a Twierdza Aleksandrowska w 1775 r. , któ ra pó ź niej przekształ cił a się w miasto Aleksandrowsk. Impulsem do jego rozwoju był a poł udniowa droga kolejowa na Krym, wię c miasto stopniowo się rozwijał o, pojawiał się jakiś przemysł , handel, gł ó wnie chlebem. Na Khortitsa mieszkali menoniccy Niemcy, moż na zobaczyć ich architekturę .
Potem – rewolucja, na przestrzeni Ukrainy, któ ra po prostu nie weszł a w wojnę domową . Niemcó w, ró ż nych Gajdamakó w, petliurystó w, ale przede wszystkim pamię tam oddział y księ dza Machno, któ ry chciał stworzyć republikę chł opsko-anarchistyczną .
Ale wszystkie bitwy się skoń czył y, nadszedł czas pokoju, od 1921 roku zmieniono nazwę miasta i od tego czasu nazywa się Zaporoż e, a dawny Aleksandrowsk nagle otrzymał „szczę ś liwy bilet”, ponieważ
Zgodnie z planem Lenina GOELRO, elektrownia wodna Dniepru powinna zostać zbudowana na progach Dniepru, co rozwią zał oby problemy nawigacyjne na Dnieprze. Tama zalewał a bystrza, a statki mogł y pł yną ć od gó rnego biegu Dniepru do samego ujś cia. A prą d z hydroelektrowni trafi do zakł adó w metalurgicznych, któ re ró wnież powstaną w Zaporoż u.
I rozpoczę ł a się Wielka Budowa. Projekt stworzyli amerykań scy inż ynierowie, zbudowali domki na prawym brzegu. Budowane są koszary dla robotnikó w na prawym i lewym brzegu. Są to budynki parterowe, gdzie dla rodzin przeznaczone są mał e przedział y-konurki bez wygó d i kuchni, dla singli - pię trowe koje. Powstają osady koszarowe, pamię tam, ż e doliczył em ich ponad pię tnaś cie. A to ludzkie mrowisko buduje Wielką Tamę , woż ą ziemię wozami, ugniatają beton stopami, ale zbudowali Dneproges, fabryki też . (w listopadzie 1927 r. przy budowie pracował o 13 tys. osó b, nastę pnie w paź dzierniku 1931 r. był o już.43 tys. , a w 1932 r. budowniczych 63 tys. I to bez uwzglę dnienia czł onkó w ich rodzin).
Uważ am, ż e to wielki wyczyn i nie należ y o nim zapominać . Dneproges to wcią ż jeden z najpię kniejszych budynkó w na Ukrainie, któ ry warto zobaczyć ! Oczywiś cie nie piramidy, ale jednak! Przez 10 lat po powstaniu Zwią zku gł odni, bez butó w i rozebranych ludzi budowali gigantyczną konstrukcję , a to po zniszczeniach wojny domowej. Dneprges rozpoczę to budowę w 1927 roku i oddanie do uż ytku w 1932 roku.
I to wł aś nie mamy w latach czterdziestych. Miasto Zaporoż e skł ada się z prawego brzegu, któ ry powstał z chał up Amerykanó w oraz z koszar 5 wsi, na lewym brzegu wybudowano tzw. Sotsgorod na miejscu szó stej osady koszarowej. Ciekawe, ż e projekt miasta społ ecznego na wystawie w Paryż u otrzymał Grand Prix. Istnieją ró wnież inne osady koszarowe, w któ rych mieszkają ludzie.
Tutaj, obok socjalistycznego miasta, znajduje się teren przemysł owy, na któ rym znajdują się fabryki - Aluminium, Zaporoż e, stal specjalna, elektroda, ż elazostop, szkł o itp.
Na poł udniu miasta, w pobliż u dworca kolejowego, znajduje się stary Aleksandrowsk, maksymalna zabudowa to 3-4 pię tra, w wię kszoś ci parterowa. A mię dzy nimi ogromna wieś Voznesenka. Wszystko to poł ą czone jest tramwajem, a prą d jest ogromny. Tramwaj kursuje ró wnież wzdł uż zapory Dneproges, ł ą czą c prawy i lewy brzeg.
Wojna Ojczyź niana! Tu znowu kozacy dokonali wyczynu. Podczas gdy Armia Czerwona stał a na ś mierć , nie wpuszczają c Niemcó w do miasta, robotnicy fabryk i ludnoś ć miasta, pod bombardowaniem i ostrzał em, cał kowicie rozebrali wyposaż enie fabryk i wywieź li je z Zaporoż a za Ural . Co prawda, aby zatrzymać Niemcó w, trzeba był o wysadzić tamę , atakują cych Niemcó w zmył a gigantyczna fala w dolne partie, ale zginę ł o wielu ż oł nierzy Armii Czerwonej i cywiló w. Wieczna pamię ć , ale był a wojna! Nie bę dę pisał o okupacji Zaporoż a, jak we wszystkich miastach Ukrainy. Ale nie wszystkie ukraiń skie miasta miał y Hitlera. Odwiedził nas.
Cał a ludnoś ć miasta oczekiwał a wyzwolenia Zaporoż a, w koń cu do miasta wdarł y się sowieckie czoł gi, jeden z nich na zawsze stoi na cokole na placu Svoboda. Niemcy chcieli wysadzić samą elektrownię wodną , korpus zapory, ale nie wyszł o, nasi zwiadowcy przecię li przewody i do wybuchu nie doszł o, prawie wszyscy zginę li. Na tamie na zawsze pozostał y ś lady ostrzał u Dneproges.
W dolnym biegu Dniepru pod Zaporoż em masowe bohaterstwo Armii Czerwonej umoż liwił o zdobycie przyczó ł kó w na prawym brzegu, z któ rych wyrzucono Niemcó w z mojego miasta. Wyczyn ten ujmuje pomnik Przeprawa.
Wojna skoń czona. Nadszedł czas na odbudowę tego, co został o zniszczone.
Ale to już dotyczy mojej epoki. Moje urodziny miał y miejsce i był am już przy tym obecna, chociaż nie pamię tam wszystkiego na te urodziny (ż art).
Nastę pny rozdział bę dzie z moimi wspomnieniami.
