Miasta jaskiniowe Tepe-Kermen i Kyz-Kermen
Miasta jaskiniowe Tepe Kermen i Kiz Kermen
Krym, Bakczysaraj
Pomnik przyrody (1947). „Miasto jaskiniowe”, położone na południowy zachód od miasta Bakczysaraju. Jak sama nazwa wskazuje (Tepe-Kermen oznacza „wzgórze-fortecę”), znajdowało się tutaj ufortyfikowane średniowieczne miasto. Przetrwało 235 jaskiń, wyrzeźbionych na 6-7 poziomach na zboczach i na szczycie góry. W XII-XIV wieku Tepe-Kermen było jednym z najludniejszych „miast jaskiniowych” Krymu. Stanowisko archeologiczne z VI-XIV wieku.
Oddzielny masyw wapienny Pasma Wewnętrznego wznosi się nad wszystkimi okolicznymi dolinami. Do miasta można wejść tylko na piechotę, a do jego podnóża (gdzie jest źródełko i duży stół z ławkami) można dojechać samochodem lub rowerem górskim po dość stromej i trudnej polnej drodze od strony wsi . Kudrino. Znajduje się tu aż 250 jaskiń, w tym gotowy wczesnochrześcijański kościół plemienia germańskiego, pozostałości dużej posiadłości winiarskiej, liczne ossuaria - magazyny kości.
Oprócz roli zamku wojskowego, Tepe-Kermen pełniło także rolę swoistej fabryki przygotowującej do Drugiego Przyjścia, podobnie jak klasztory kapucynów we Włoszech. Groby wykute w skale służyły zmarłym tylko tymczasowo. Kości zostały następnie wyjęte, umyte w winie, umieszczone w lnianej torbie i ułożone razem z setkami innych.
Naprzeciwko Tepe-Kermen przez wąwóz znajduje się starożytna forteca Kyz-Kermen, jedyny masyw, w którym nie ma naturalnych jaskiń, a rzeźbionych jest bardzo niewiele. Z Tepe-Kermen można podążać ścieżką do starożytnego cmentarza karaimskiego i dalej do Chufut-Kala i Bakczysaraju.