Katedra Przemienienia Pańskiego
Katedra w Odessie Spaso-Preobrazhensky
Ukraina, Odessa
Odeska Katedra Spaso-Preobrazhensky - największa cerkiew w Odessie; ustanowiony w 1794 r.; konsekrowana w 1808 r. Po odrestaurowaniu, powtórnie konsekrowana w 2001 r. — kaplica z dzwonnicą; w 2002 r. - dolna świątynia; w 2003 r. - górna świątynia.
Katedra w trakcie swego architektonicznego rozwoju odzwierciedlała poziom rozwoju Odessy i całego regionu. Będąc małym budynkiem religijnym na początku XIX wieku, na początku XX wieku stała się jedną z największych katedr w Rosji. Katedra mogła pomieścić jednorazowo do 12 tysięcy osób, a Plac Katedralny w Odessie był głównym placem miasta, na którym zaczynały się i odbywały wszystkie większe święta miejskie. Katedra Spaso-Preobrazhensky na początku XX wieku stała się główną świątynią Nowej Rosji.
W sierpniu 1794 odbyła się uroczysta konsekracja miasta Odessy, podczas której na Placu Katedralnym poświęcono plac budowy kościoła ku czci św. Mikołaja Cudotwórcy, aw 1795 roku położono pierwszy kamień.
Według dokumentów archiwalnych i źródeł literackich metropolita Jekaterynosława Gabriela (Banulescu-Bodoni) powierzył budowę kamiennego kościoła katedralnego w Odessie architektowi inżynierowi-kapitanowi V. Wonrezantowi, a 14 listopada 1795 r. obok tymczasowego Mikołaja Cerkiew na jednym z głównych placów Odessy metropolita konsekrował wzniesienie murowanych cerkwi w imię tego samego świętego. Budowę kościoła według projektu inżyniera V. Wonrezanta zaplanowano ukończyć w 1797 roku, ale uroczysta konsekracja kościoła odbyła się dopiero 25 maja 1808 roku.
18 lutego 1800 Kościół św. Mikołaja nazywano katedrą. Jednak wkrótce, z powodu śmierci Katarzyny II, z rozkazu Pawła I, budowa świątyni, podobnie jak inne prace budowlane w Odessie, została wstrzymana. 27 stycznia 1803 r. książę de Richelieu został mianowany burmistrzem Odessy, który przedłożył Petersburgowi do zatwierdzenia i przywłaszczenia odpowiednich funduszy, z przewidzianych sześciu cerkwi, tylko plany dwóch – Mikołajewskiej i Katarzyny. Rysunki zostały zatwierdzone, prace rozpoczęły się 8 kwietnia 1804 r.
20 maja 1808 zakończono budowę nowej, kamiennej świątyni - głównej tablicy katedralnej. 25 maja 1808 r. arcybiskup Jekaterynosławski Płaton (Lubarski) poświęcił główny ołtarz katedry w imię Przemienienia Pańskiego, prawy w imię Świętego Cudotwórcy Mikołaja z Miry i lewy w imienia św. Spiridona i od tego czasu katedrę zaczęto nazywać nie Mikołajem, ale Przemienieniem Pańskim. W 1825 r. zatwierdzono projekt dzwonnicy, opracowany przez D. Franolli. Dzwonnica znajduje się na zachód od kościoła. Budowę dzwonnicy zakończono w 1837 roku. Biorąc pod uwagę, że Odessa stała się w 1837 roku centrum diecezjalnym diecezji chersońskiej, Sobór Przemienienia Pańskiego stał się katedrą. Zaistniała potrzeba jej rozbudowy. Z rozkazu arcybiskupa Chersoniu i Taurydy Gabriela (Rozanowa) architekt D. Heidenreich opracował w 1841 r. projekt refektarza, który połączył dzwonnicę i stary kościół. Częściowe przebudowy katedry przeprowadzono w latach 1870-1880, aw 1894 przeprowadzono gruntowny remont katedry.
Niedociągnięcia architektoniczne katedry, które powstały podczas wielu dobudów, zostały skorygowane podczas ostatniej przebudowy w latach 1900-1903. Przebudowa obejmowała nie tylko zmianę elewacji, ale także znaczną przebudowę wnętrz. W tym okresie zbudowano dwie boczne kopuły, a do wschodniej elewacji dobudowano portyk. Zdobiona została również dzwonnica. Po odbudowie w 1903 roku katedra stała się jedną z największych świątyń w Imperium Rosyjskim.
W 1936 katedra została zniszczona. Wbrew powszechnemu przekonaniu nie został wysadzony, lecz najpierw starannie splądrowany (katedra była wyłożona, a posadzki wyłożone płytami z marmuru i granitu), a następnie rozbierany kamień po kamieniu. Potwierdza to fakt, że, jak wykazały współczesne wykopaliska, fundamenty Katedry pozostały nienaruszone. Wcześniej, pod naciskiem zainteresowanych zniszczeniem katedry, główny architekt miasta podpisał dekret, że katedra nie ma żadnej wartości architektonicznej. Następnie bolszewickie władze miasta postanowiły urządzić na miejscu katedry miejsce rozrywki, a na miejscu ołtarza głównego zaplanowano umieszczenie toalety. I tylko wstawiennictwo światowego luminarza nauki, akademika Władimira Pietrowicza Filatowa, uratowało święte miejsce przed profanacją - w miejscu ołtarza zainstalowano fontannę z dużym marmurowym wazonem w kształcie kwiatu (zwanym później wazą Filatowa) . Po odrestaurowaniu Katedry w 2005 roku fontanna ta została przeniesiona na miejsce pierwszej miejskiej fontanny na Placu Katedralnym.
25 maja 2008 roku minęła 200. rocznica konsekracji Katedry Przemienienia Pańskiego. Zebrano fundusze na odlanie największego dzwonu na Ukrainie. Jego waga to 14,5 tony. Dzwon został odlany w Woroneżu w fabryce Vera.
Głównym sanktuarium katedry była cudowna ikona Matki Boskiej Kasperowskiej, która 25 września była corocznie dostarczana do Odessy ze wsi Kasperówka i pozostała w katedrze do święta Wielkanocy. Arcybiskupi Innokenty (1857), Ioanniky (1877), Dmitry (1883), Nikanor (1890) zostali pochowani w katedrze Przemienienia Pańskiego Zbawiciela. W katedrze znajdował się również grób Jego Najjaśniejszej Wysokości Księcia M. S. Woroncowa i jego żony. Kiedy katedra została zniszczona w 1936 r., prochy księcia Woroncowa i jego żony z Odessy zostały ponownie pochowane na cmentarzu Słoboda w Odessie, a w 2006 r. zostały zwrócone na swoje pierwotne miejsce w odrestaurowanej katedrze.
