Cerkiew pw. Wielkiego Męczennika Demetriusza z Tesaloniki w Charkowie, zbudowana przy ulicy Połtawa Szlach, obecnie dom nr 44.

Drewniany kościół imienia Wielkiego Męczennika Demetriusza został zbudowany w połowie XVII wieku w ówczesnej podmiejskiej osadzie Gonczarówka za Lopanem. Z jej kapłanów znany jest Piotr Fiodorowicz Witiński (począł służbę nie później niż w 1689 r., ukończony w 1731 r., po obcięciu włosów jako mnich i spędzeniu ostatnich pięciu lat życia w klasztorze wstawienniczym) oraz jego syn Grigorij Pietrowicz Witiński (od 1719 r. Spisy ludności z 1724 i 1732 r. świadczą o istnieniu bractwa z „dworem braterskim” przy ul. Ktitorowej.

W 1764 r. zniszczony kościół rozebrano, a na jego miejscu wzniesiono nowy, również drewniany i podobno podobny do poprzednika. Sądząc po wizerunku na słynnym planie z 1787 r., został on wykonany w tradycyjnych formach ukraińskiej architektury trójkopułowej z niską wolnostojącą dzwonnicą.
W XVIII wieku. przy kościele Dmitrievskaya znajdował się cmentarz (w pobliżu obecnego skrzyżowania ulic Malinowskiego i Karola Marksa) dla trzech parafii Zalopan - Dmitrievsky, Blagoveshchensky i Rozhdestvensky. Świątynia jako kościół cmentarny zachowała swoje znaczenie do początku XIX wieku, kiedy to włączono do miasta obszar Chołodnej Góry, gdzie otwarto nowy cmentarz z kościołem Wszystkich Świętych (na jego miejscu znajduje się obecnie niedokończony w 1960).
19 listopada 1804 r. kościół wraz z archiwum parafialnym spłonął w pożarze. Niewielka ikona Matki Boskiej Smoleńskiej Hodegetria, która według opisu znajdowała się w świątyni od czasu powstania pierwszego kościoła w 1689 r., pozostała nienaruszona i odtąd czczona jako miejscowa świątynia. Nowa kamienna świątynia, której budowę z błogosławieństwem biskupa Krzysztofa (Sulimy) rozpoczęto 6 lutego 1805 r., zaprojektowali architekci E. Wasiliew i P. Jarosławski w popularnym wówczas empirowym stylu, z do świątyni przylega półokrągła kopuła i wysoka ostra dzwonnica. Konsekrowany w 1808 r. kościół jednoołtarzowy był niewielki, gdyż przydzielona mu parafia nie różniła się wówczas pod względem liczby ludności. Z cerkwi Osnowianskiej przywieziono stary ikonostas, świątynię ogrodzono od ulicy palisadą, a z drugiej strony wiankiem.

Pisarz G. F. Kvitka-Osnovyanenko mieszkał w domu swojej matki naprzeciwko świątyni, który podobno ożenił się i pochował w tym kościele.
Dopiero na początku lat 40. XIX wieku, w związku z koniecznością rozbudowy kościoła, dobudowano do niego dwie kaplice (ku czci Smoleńskiej Ikony Matki Bożej, szczególnie czczonej przez parafian oraz ku czci św. Sergiusza z Radoneża), jako a także nowa jak na tamte czasy dzwonnica w pseudobizantyjskim stylu, z daleka na minarecie i nadająca okolicy „orientalny” posmak. Rozbudowa pozwoliła pomieścić w kościele 800 osób. W 1872 r. na działce kościelnej wybudowano piętrowy murowany dom dla duchowieństwa (dwóch diakonów, psalmów i stróżów) według projektu D. L. Tkaczenki. Jednak populacja parafii nadal rosła. Wraz z budową linii kolejowej i dworca, osada przylegającego do nich wcześniej opustoszałego terenu, dawne przedmieście Gonczarowka stało się prawie centrum miasta. Kościół Dmitrievskaya ponownie okazał się ciasny. Rektor świątyni (od 1877) ks. Jan Czyżewski podjął inicjatywę jego dalszej rozbudowy i dekoracji, wspierany przez parafian, aw latach 1885-1896 kościół przeszedł gruntowną przebudowę według projektu M. I. Lovtsova. Poszerzono nawę główną, przebudowano nawy boczne i dzwonnicę. Świątynia, aktywnie włączona w panoramę zachodniej części miasta, harmonijnie łączyła elementy wystroju gotyckiego, bizantyjskiego i staroukraińskiego. Zamiast poprzednich 800 pomieściło ponad 2100 wiernych. Ogromne okna wtłaczały do ​​środka obfitość światła. Po bokach dobudowano kaplicę i budynek szkoły parafialnej. Wzdłuż ogrodzenia od strony ulicy posadzono krzewy, chroniąc podwórko przed kurzem ulicznym. Wewnątrz ogrodzenia rosły wysokie drzewa i sadzawka z wodą, którą poświęcano w wyznaczone dni.
Świątynia opiekowała się przylegającym od północy Szpitalem Aleksandra, za który ksiądz Jan otrzymał wdzięczność od władz miasta Charkowa w 1894 roku. Od 1896 r. istniało bractwo parafialne, które dbało o poprawę stanu kościoła, dobrobyt duchownych, kształcenie podstawowe dzieci parafian oraz działalność charytatywną. W 1898 r. otwarto przy parafii szkołę dla dziewcząt na bazie miejskich jednoklasowych szkół, aw 1899 r. szpital dla starców. Działalność charytatywna i społeczna ks. Ioann Chizhevsky otrzymał wiele nagród, w tym Anninsky Star.
Świątynia została zamknięta w lutym 1930 i przekazana klubowi Avtodor, później stowarzyszeniu DOSAAF. Represjonowano duchowieństwo i czynnych parafian, kilka osób zostało rozstrzelanych.
W 1935 roku dawny kościół przebudowano w stylu konstruktywistycznym, zniszczono kopuły i górne kondygnacje dzwonnicy, a przestrzeń wewnętrzną zablokowano. Po wojnie w budynku mieściło się kino Sport. Nawy boczne, podzielone na dwa piętra, zajmowały warsztaty DOSAAF, sklepy, kawiarnię Vityaz i gabinet lekarski. W 1966 roku fasadę kościoła pokryto płytkami ceramicznymi, całkowicie szpecąc wygląd budowli, a malowidła świątynne, ukryte jedynie pod warstwą wapna, uległy zniszczeniu.

8 listopada 1992 r. w działającym do dziś kinie odbyło się pierwsze nabożeństwo Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. 20 grudnia świątynię odwiedził patriarcha ZAK Mścisław (Skrypnik), który pobłogosławił uchwały hierodeakonom naczelnika gminy mnichowi Igorowi (doc. profesora Uniwersytetu Charkowskiego Jurijowi Isichenko), później rektorowi świątyni, a następnie biskup diecezjalny.

Rok później usługi stają się regularne. Następuje stopniowe przenoszenie lokali na wspólnotę kościelną, które trwało do 11 sierpnia 1999 roku. Jednak budynki dawnej kaplicy i szkoły parafialnej nadal zajmują punkty handlowe.
Świątynia jest kościołem katedralnym diecezji charkowsko-połtawskiej UAOC, która obecnie działa jako odrębna organizacja religijna. Pod jego kierunkiem otwarto seminarium duchowne („Kolegium Patriarchy Mścisława”), szkółkę niedzielną dla dzieci, kursy katechetyczne, bibliotekę i przychodnię. Były naczelnik parafii Jurij Doncow opracował dwa projekty przebudowy świątyni – minimalny, zatwierdzony przez Radę Architektury i Urbanistyki w Charkowie w 1996 r., oraz stołeczny w stylu ukraińskim. Jednak ani sytuacja finansowa parafii i całego UAOC(o), ani stan póławaryjny budynku nie pozwalają na jego realizację.