Klasycystyczny koś ció ł ś w. Aleksandra na Placu Trzech Krzyż y to niewą tpliwie jeden z najsł ynniejszych koś cioł ó w Warszawy. Choć ma zaledwie 193 lata, jego historia jest tak burzliwa i skomplikowana jak nieliczne warszawskie koś cioł y.
Powstał a w okresie Kongresó wki w formie klasycystycznej rotundy wzorowanej na rzymskim Panteonie. Gruntownie przekształ cony i rozbudowany w duchu neorenesansu pod koniec XIX wieku, po czym uległ niemal cał kowitemu zniszczeniu w czasie powstania warszawskiego, a po II wojnie ś wiatowej odrodził się w formie zbliż onej do pierwotnej . Budowę koś cioł a rozpoczę to w czerwcu 1818 roku wedł ug projektu chrześ cijanina Petera Aignera.
Począ tkowo wysokie tempo budowy z czasem wyhamował o. Dopiero w 1823 r. rozpoczę to dekorację wnę trz. Cał kowite zakoń czenie budowy koś cioł a z zewną trz i wewną trz nastą pił o pod koniec wiosny 1825 roku. Konsekracja odbył a się rok pó ź niej, 18 czerwca 1826 roku.
W tym samym roku koś ció ł otoczono ogrodzeniem skł adają cym się z kamiennych sł upó w poł ą czonych ż elaznymi ł ań cuchami. Został zbudowany kosztem skł adek społ ecznych, gł ó wnie od urzę dnikó w pań stwowych. Zbudowany koś ció ł powstał na planie koł a, mają cym wyglą d rotundy z sześ ciokolumnowymi portykami korynckimi, od strony poł udniowej i pó ł nocnej, nakryty pł aską kopuł ą.
Wnę trze ś wią tyni został o ukształ towane przez Aignera w miniaturze Panteonu w Rzymie. Pod koś cioł em wł aś ciwym architekt zaprojektował „podziemny koś ció ł na uż ytek Grobu Pań skiego” ze sklepieniem wspartym na potę ż nym filarze. Z biegiem lat koś ció ł okazał się niewystarczają cy dla potrzeb parafii, gdyż był jedynym koś cioł em katolickim w poł udniowej czę ś ci Warszawy.
W kwietniu 1883 r. - siedem lat po przekazaniu miastu przez Karolinę Grodzitkę czę ś ci mają tku z wyraź nym przeznaczeniem na rozbudowę cerkwi Aleksandra - ogł oszono przetarg na jej gruntowną przebudowę.
Tymczasem od 1854 do 1875 roku powstał y cztery projekty odbudowy (Henryk Marconi, Ignacy Kwiatkowski, Zygmunt Kislansky, Vladyslav Hirschel), któ re z ró ż nych powodó w, przede wszystkim finansowych, nie został y zrealizowane. W konkursie zwycię ż ył projekt nr XI z godł em „Alpha Cross Omega” autorstwa Jó zefa Piusa Dziekoń skiego. Przeją ł też kierownictwo nad rozpoczę tymi w lipcu 1886 r. pracami. Za datę zakoń czenia odbudowy przyję to rok 1895. Ś wią tynię kontynuowano w kierunku poł udniowym, dodają c do fasady korpus z dwiema wież ami. Wzniesiono ró wnież czę ś ć otaczają cą rotundę Aignera oraz powię kszono dawną zakrystię , przesuwają c jej frontową ś cianę z portykiem w kierunku ulicy Nowy Ś wiat. Kopuł ę podwyż szono, nadają c jej kształ t podobny do bazyliki ś w. Piotra w Rzymie. Przebudowa cał kowicie zatarł a cechy klasycznego stylu pierwotnej budowli. Z zewną trz koś ció ł otrzymał pię kną i bogatą dekorację rzeź biarską.
W tym stanie przetrwał a do 1939 roku, kiedy to został a uszkodzona, ale uszkodzenia nie był y poważ ne. Tereny wokó ł koś cioł a został y nastę pnie wypeł nione grobami tych, któ rzy zginę li podczas bombardowania.
Zniszczenie ś wią tyni nastą pił o w dniach 9-11 wrześ nia 1944 roku, kiedy to został a zbombardowana przez Niemcó w. Jej ruiny, sterczą ce poś rodku spalonego Placu Trzech Krzyż y, dobitnie przypominał y staroż ytną ś wią tynię , zawaloną przez jakiś potę ż ny kataklizm. Jednak wbrew pozorom zniszczenie nie był o cał kowite, gdyż zachował się koś ció ł dolny i lewa wież a koś cioł a gó rnego, a takż e fragmenty muró w rotundy i mocno zniszczony portyk od strony koś cioł a Nowego. Parafia dą ż ył a do jak najszybszej odbudowy koś cioł a w formie nadanej jej przez Jó zefa Piusa Dziekoń skiego. Przeszkodą był dział architektury historycznej Biura Odbudowy Stoł ecznej, któ ry zaż ą dał odbudowy koś cioł a w formie nadanej mu przez chrześ cijanina Petera Aignera.
Ostatecznie jednak osią gnię to kompromis i w wyniku decyzji ochrony przyrody i wł adz koś cielnych, po szeroko zakrojonej dyskusji w prasie metropolitalnej, zdecydowano się rozebrać pozostał oś ci pó ź niejszej nawy i wież , obniż yć kopuł ę i przywró cić budynkowi pierwotną formę architektoniczną zaprojektowaną przez Aignera. Odbudowę pod kierownictwem Stanisł awa Marzyń skiego zakoń czono w 1952 roku.
Wś ró d licznych dzieł sztuki, któ re niegdyś znajdował y się w cerkwi, do dziś zachował a się absyda z oł tarzem gł ó wnym projektu Dziekoń skiego, w któ rej znajduje się obraz „Ukrzyż owanie” nieznanego malarza z XVIII wieku.
Powstał a w okresie Kongresó wki w formie klasycystycznej rotundy wzorowanej na rzymskim Panteonie. Gruntownie przekształ cony i rozbudowany w duchu neorenesansu pod koniec XIX wieku, po czym uległ niemal cał kowitemu zniszczeniu w czasie powstania warszawskiego, a po II wojnie ś wiatowej odrodził się w formie zbliż onej do pierwotnej . Budowę koś cioł a rozpoczę to w czerwcu 1818 roku wedł ug projektu chrześ cijanina Petera Aignera.
Począ tkowo wysokie tempo budowy z czasem wyhamował o. Dopiero w 1823 r. rozpoczę to dekorację wnę trz. Cał kowite zakoń czenie budowy koś cioł a z zewną trz i wewną trz nastą pił o pod koniec wiosny 1825 roku. Konsekracja odbył a się rok pó ź niej, 18 czerwca 1826 roku.
W tym samym roku koś ció ł otoczono ogrodzeniem skł adają cym się z kamiennych sł upó w poł ą czonych ż elaznymi ł ań cuchami. Został zbudowany kosztem skł adek społ ecznych, gł ó wnie od urzę dnikó w pań stwowych. Zbudowany koś ció ł powstał na planie koł a, mają cym wyglą d rotundy z sześ ciokolumnowymi portykami korynckimi, od strony poł udniowej i pó ł nocnej, nakryty pł aską kopuł ą.
Wnę trze ś wią tyni został o ukształ towane przez Aignera w miniaturze Panteonu w Rzymie. Pod koś cioł em wł aś ciwym architekt zaprojektował „podziemny koś ció ł na uż ytek Grobu Pań skiego” ze sklepieniem wspartym na potę ż nym filarze. Z biegiem lat koś ció ł okazał się niewystarczają cy dla potrzeb parafii, gdyż był jedynym koś cioł em katolickim w poł udniowej czę ś ci Warszawy.
W kwietniu 1883 r. - siedem lat po przekazaniu miastu przez Karolinę Grodzitkę czę ś ci mają tku z wyraź nym przeznaczeniem na rozbudowę cerkwi Aleksandra - ogł oszono przetarg na jej gruntowną przebudowę.
Tymczasem od 1854 do 1875 roku powstał y cztery projekty odbudowy (Henryk Marconi, Ignacy Kwiatkowski, Zygmunt Kislansky, Vladyslav Hirschel), któ re z ró ż nych powodó w, przede wszystkim finansowych, nie został y zrealizowane. W konkursie zwycię ż ył projekt nr XI z godł em „Alpha Cross Omega” autorstwa Jó zefa Piusa Dziekoń skiego. Przeją ł też kierownictwo nad rozpoczę tymi w lipcu 1886 r. pracami. Za datę zakoń czenia odbudowy przyję to rok 1895. Ś wią tynię kontynuowano w kierunku poł udniowym, dodają c do fasady korpus z dwiema wież ami. Wzniesiono ró wnież czę ś ć otaczają cą rotundę Aignera oraz powię kszono dawną zakrystię , przesuwają c jej frontową ś cianę z portykiem w kierunku ulicy Nowy Ś wiat. Kopuł ę podwyż szono, nadają c jej kształ t podobny do bazyliki ś w. Piotra w Rzymie. Przebudowa cał kowicie zatarł a cechy klasycznego stylu pierwotnej budowli. Z zewną trz koś ció ł otrzymał pię kną i bogatą dekorację rzeź biarską.
W tym stanie przetrwał a do 1939 roku, kiedy to został a uszkodzona, ale uszkodzenia nie był y poważ ne. Tereny wokó ł koś cioł a został y nastę pnie wypeł nione grobami tych, któ rzy zginę li podczas bombardowania.
Zniszczenie ś wią tyni nastą pił o w dniach 9-11 wrześ nia 1944 roku, kiedy to został a zbombardowana przez Niemcó w. Jej ruiny, sterczą ce poś rodku spalonego Placu Trzech Krzyż y, dobitnie przypominał y staroż ytną ś wią tynię , zawaloną przez jakiś potę ż ny kataklizm. Jednak wbrew pozorom zniszczenie nie był o cał kowite, gdyż zachował się koś ció ł dolny i lewa wież a koś cioł a gó rnego, a takż e fragmenty muró w rotundy i mocno zniszczony portyk od strony koś cioł a Nowego. Parafia dą ż ył a do jak najszybszej odbudowy koś cioł a w formie nadanej jej przez Jó zefa Piusa Dziekoń skiego. Przeszkodą był dział architektury historycznej Biura Odbudowy Stoł ecznej, któ ry zaż ą dał odbudowy koś cioł a w formie nadanej mu przez chrześ cijanina Petera Aignera.
Ostatecznie jednak osią gnię to kompromis i w wyniku decyzji ochrony przyrody i wł adz koś cielnych, po szeroko zakrojonej dyskusji w prasie metropolitalnej, zdecydowano się rozebrać pozostał oś ci pó ź niejszej nawy i wież , obniż yć kopuł ę i przywró cić budynkowi pierwotną formę architektoniczną zaprojektowaną przez Aignera. Odbudowę pod kierownictwem Stanisł awa Marzyń skiego zakoń czono w 1952 roku.
Wś ró d licznych dzieł sztuki, któ re niegdyś znajdował y się w cerkwi, do dziś zachował a się absyda z oł tarzem gł ó wnym projektu Dziekoń skiego, w któ rej znajduje się obraz „Ukrzyż owanie” nieznanego malarza z XVIII wieku.
Tłumaczone automatycznie z języka ukraińskiego. Zobacz oryginał
Uwagi (0)
zostaw komentarz
Pokaż inne komentarze …
