Izrael – Podróż do Ziemi Świętej
“Unikalna historia staroż ytnego kraju, niesamowita
klimat i moż liwoś ci lecznicze Morza Martwego,
historycznym fundamentem chrześ cijań stwa jest cał y Izrael”
Ziemia Ś wię ta to region Bliskiego Wschodu, poł oż ony na poł udniowo-wschodnim wybrzeż u Morza Ś ró dziemnego. Dzieli się na cztery gł ó wne czę ś ci: Ró wninę Przybrzeż ną , któ ra rozcią ga się wzdł uż wybrzeż a Morza Ś ró dziemnego; Zachodni region gó rzysty, któ ry rozcią ga się od gó r Galilei i Samarii po Judejskie Wzgó rza Jerozolimy; Poł udniowa czę ś ć pustyni, któ ra zaczyna się w okolicach Beer Shera i cią gnie się do Zatoki Akaba; Dolina gó rska poł oż ona we wschodniej czę ś ci Gó r Zachodnich.
O kraju, jego historii i ludziach
Izrael to kraj, z któ rego pochodzi historia wszechś wiata, historia minionych lat i teraź niejszoś ć . To tutaj, jak nigdzie indziej, czuć powiew wiecznoś ci, ducha niesamowitej witalnoś ci, sił y i wiary. To mał y kraj o powierzchni 22 tysię cy metró w kwadratowych. km to kraj kontrastó w, w któ rym w godzinę moż na dostać się z nowoczesnego miasta na pustynię , a z pł askiego terenu w gó rzysty. Podró ż z Tel Awiwu do Jerozolimy, Hajfy lub Beer Szewy, z Jerozolimy do Morza Martwego, z Hajfy do serca Galilei zajmuje turystom mniej niż godzinę . Wszystkie drogi w Izraelu prowadzą do interesują cych miejsc i zabytkó w architektury wymienionych w Biblii lub zwią zanych z wczesną historią cywilizacji.
Ziemia ta był a ś wię ta dla narodu ż ydowskiego od czasó w patriarchó w biblijnych - Abrahama, Izaaka i Jakuba (począ tek II tysią clecia p. n. e. ). Wedł ug Biblii Ziemia Izraela został a przekazana Ż ydom przez Boga, aby stać się Ziemią Obiecaną - tutaj znajdują się wszystkie ś wię te miejsca narodu ż ydowskiego. Ustanowienie wł adzy kró lewskiej i powstanie Kró lestwa Izraela, a pó ź niej Kró lestwa Judy datuje się od koń ca XI do poł owy X wieku p. n. e. mi. i istniał y sporadycznie w regionie przez nastę pne tysią c lat. W latach 629-630, w wyniku masakr i prześ ladowań Ż ydó w zainicjowanych przez cesarza bizantyjskiego Herakliusza, obecnoś ć Ż ydó w w regionie osią gnę ł a minimum w cał ej trzytysią cletniej historii, ale nie zatrzymał a się cał kowicie. Pod koniec XIX wieku rozwiną ł się syjonizm – ruch, któ rego celem był o zał oż enie pań stwa ż ydowskiego na ziemi izraelskiej, podnoszą c kwestię ż ydowską na arenie mię dzynarodowej. Ruch ten doprowadził do tego, ż e 14 maja 1948 r. zgodnie z przyję tym przez ONZ planem podział u Palestyny proklamowano powstanie pań stwa Izrael.
Izrael jest republiką parlamentarną . Gł ową pań stwa jest prezydent, wybierany przez Kneset na pię ć lat w tajnym gł osowaniu. Najwyż szym organem wł adzy ustawodawczej jest jednoizbowy parlament, Kneset, któ ry znajduje się w Jerozolimie i skł ada się ze 120 deputowanych. Centralnym organem wł adzy wykonawczej jest Gabinet Ministró w. Wł adza w miastach sprawowana jest przez gminy, w miastach i na wsi - przez sejmiki, sejmiki kierują grupami mał ych osiedli. Populacja kraju wynosi okoł o 8 milionó w osó b (2012). Gł ó wną czę ś ć populacji (83%) stanowią Ż ydzi, aż.16% populacji to Arabowie (Palestyń czycy), a takż e Ormianie, Rosjanie i przedstawiciele innych narodowoś ci. Oficjalną stolicą jest miasto Tel Awiw (któ rego ludnoś ć wraz z przedmieś ciami wynosi 1.1 mln osó b), rzeczywistą stolicą jest Jerozolima (805 tys. osó b). Mimo ograniczonych zasobó w naturalnych, dzię ki najnowszym zdobyczom nauki, metalurgii i inż ynierii mechanicznej, dynamicznie rozwija się w kraju produkcja wyrobó w medycznych, komputeró w i robotó w, ś wiatł owodó w, wyrobó w farmaceutycznych i chemicznych. Na terenach wiejskich rozpowszechnione są kibuce - gminy gospodarcze, w któ rych dochó d i mają tek należ ą do wszystkich mieszkań có w. PKB per capita kraju wynosi 2.400 USD (2010).
Zatrzymaj się nad Morzem Martwym
Odpoczywają c w egipskim kurorcie Taba, skorzystał em z jednodniowej wycieczki do są siedniego Izraela do najś wię tszego miejsca na Ziemi – miasta trzech religii, Jerozolimy. Wycieczka zaczę ł a się w ś rodku nocy, kiedy egipski autobus zabrał nas zaledwie kilka kilometró w do granicy, gdzie był o już wiele autobusó w z turystami takimi jak my z ró ż nych hoteli. Poproszono nas o opuszczenie autobusu i przejś cie przez granicę egipską i izraelską oraz odprawę celną na piechotę , gdyż dalszą podró ż udamy się izraelskim autobusem z lokalnym przewodnikiem. Wyjeż dż ają c z Ejlatu ś wiecą cego w nocnych ciemnoś ciach, na drodze biegną cej przez pagó rkowatą pustynię Negew spotykamy ś wit. Stopniowo zaczynamy schodzić , Morze Martwe bł yszczy przed nami w promieniach przedś witu, na brzegu któ rego się zatrzymaliś my.
Natychmiast rzuciliś my się do jej wó d. Ale woda wypchnę ł a nas sił ą (moż na spokojnie poł oż yć się na jej ciepł ych falach), wię c nie był o moż liwoś ci nurkowania i zbadania dna, do czego przywykliś my już na Morzu Czerwonym. I najwyraź niej nie był o na co patrzeć - pod stopami wyczuwał o się bł otniste dno, co nie jest zaskakują ce, ponieważ ze wzglę du na wysokie stę ż enie soli i ró ż nych minerał ó w nie moż e tam istnieć ż adne ż ywe stworzenie. Oczywiś cie wiedzieliś my o tym na dł ugo przed wyjazdem, ale tutaj byliś my osobiś cie przekonani. Morze Martwe to wyją tkowe miejsce na naszej planecie, jeden z cudó w Izraela, któ ry daje goś ciom moż liwoś ć poprawy swojego zdrowia podczas wakacji. Morze znajduje się.413 metró w poniż ej poziomu morza i jest najniż szym miejscem na powierzchni Ziemi, dzię ki czemu ma najwyż sze ciś nienie atmosferyczne na Ziemi, a powietrze jest gorę tsze, suchsze i bogatsze w tlen niż gdziekolwiek indziej na Ziemi. ś wiat. Minerał y Morza Martwego, wzbogacone wodami rzeki Jordan i strumieni przybrzeż nych, są silnie skoncentrowane podczas parowania. Stę ż enie minerał ó w jest tu 8-10 razy wyż sze niż w wodzie oceanicznej, któ ra jest szeroko stosowana w przemyś le kosmetycznym na tym obszarze. Alergie, choroby neuralgiczne, choroby ukł adu oddechowego i wiele innych problemó w są skutecznie leczone nawet w kró tkim czasie. Na brzegu znajdują się liczne hotele i sanatoria, w któ rych moż na wygodnie spę dzić czas, skorzystać z kuracji masaż y zdrowotnych i zabiegó w SPA. Jednak to woda z Morza Martwego, a takż e lecznicze powietrze i ł agodne sł oń ce mają gł ó wne dział anie lecznicze. Temperatura wody w Morzu Martwym waha się od +19 C w lutym do +31 C w sierpniu. Ś rednia temperatura powietrza jesienią i wiosną wynosi +27 C, zimą +20 C, a latem przekracza +35 C.
Był y obficie posmarowane od stó p do gł ó w leczniczym bł otem, któ rego obficie leż ał o nie tylko w wodzie, ale takż e na brzegu. Oczywiś cie nie liczyliś my na uzdrowienie ze wszystkich choró b w cią gu kilku minut, po prostu oddaliś my hoł d tradycji. Naprzeciw mał ego morza wyraź nie widać wybrzeż e są siedniej Jordanii.
Bł oto lecznicze pakowane w wiaderka, a takż e ró ż nego rodzaju kremy, peelingi, mydł a itp. na bazie minerał ó w z Morza Martwego moż na kupić w specjalnym sklepie, któ ry przewodnicy natarczywie oferują .
W pobliż u naszego przystanku znajduje się gaj palmowy, któ ry zasadzono po powstaniu Pań stwa Izrael, w 60. rocznicę naszej wycieczki. Podró ż ują c dzień wcześ niej po Jordanii zauważ yliś my, ż e lud Izraela, w przeciwień stwie do swoich arabskich są siadó w, w swojej kró tkiej historii zrobił bardzo wiele, aby „oż ywić ” pustynne krajobrazy tych miejsc, stworzone przez matkę naturę .
Jerozolima – miasto pokoju, miasto zbiegu trzech religii
Wznosimy się drogą w gó rę , na wprost w otoczeniu malowniczych gó r Judei, na wysokoś ci 750 m n. p. m. znajduje się Jerozolima – miasto zbiegu trzech religii. 3.5 tysią ca lat temu kró l Dawid przenió sł tu stolicę swego kró lestwa, zwaną Szalem, czyli Jerozolimą , a Salomon, syn Dawida, zbudował Ś wią tynię , Dom Boż y. Od tego czasu Ż ydzi zwracają się do niego ze swoimi modlitwami. Od dwó ch tysię cy lat Jerozolima dla chrześ cijan jest miastem ś wię tym, miastem Mę ki Chrystusa i Zmartwychwstania. Muzuł manie nazywają to miasto „El-Quds” (Ś wię te), znajduje się tutaj ich trzecia najważ niejsza ś wią tynia, Al-Aksa. Tak fantastycznej mieszanki pomnikó w historii i ludó w, tradycji i kultur, w któ rej jednocześ nie dominują koś cioł y, synagogi i meczety, nie moż na znaleź ć nigdzie indziej.
W cią gu swojej pię ciotysię cznej historii doś wiadczył o wię cej wstrzą só w niż jakiekolwiek inne miasto. Ś wię te miejsca znajdują się gł ó wnie na Starym Mieś cie, otoczone 4-kilometrowym murem i prawie niezmienione od XVI wieku. Do Starego Miasta prowadzi 8 bram: Damaszek, Jaffa, Syjon (Brama Dawida), Ś mieci, Lew, Herod (Kwiat), Nowa i Zł ota. Najpię kniejsze i bogato zdobione – Damaszek, prowadzą do dzielnicy muzuł mań skiej.
Najpierw zatrzymujemy się na tarasie widokowym na Gó rze Oliwnej, ską d roztacza się najlepszy widok na Jerozolimę w cał ej jej okazał oś ci: potę ż ne mury obronne z 34 wież ami i 8 bramami, kopuł y ś wią tyń , meczety i synagogi. Naprzeciwko znajduje się Dzielnica Muzuł mań ska, któ ra przylega do Wzgó rza Ś wią tynnego ze ś wię tym dziedziń cem Haram el-Szerif. Sama ś wią tynia nie przetrwał a, teraz na jej miejscu znajduje się meczet Omara. Drugi meczet na wzgó rzu, Al-Aksa, został zbudowany dla upamię tnienia wniebowstą pienia proroka Mahometa. Na gó rze wznosi się takż e Meczet na Skale, wzniesiony nad sanktuarium ś wią tyni Salomona, w któ rej wedł ug legendy przechowywano Arkę Noego. To najważ niejsze sanktuarium islamu i najstarsza zachowana budowla muzuł mań ska na ś wiecie. Widać tam odcisk stopy proroka na skale i trzy wł osy z jego brody.
Schodzimy obok wykopalisk archeologicznych. Zastanawiam się , do jakiego okresu należ ą te staroż ytne domy?
Odwiedzamy Koś ció ł Mę ki Chrystusa. To trzeci koś ció ł zbudowany na gó rze, gdzie Jezus modlił się , gł osił i nauczał , gdzie Judasz go zdradził , gdzie został pojmany przez straż nikó w. Budowa tego koś cioł a, któ ra zakoń czył a się w 1924 roku, był a realizowana dzię ki darowiznom z cał ego ś wiata, dlatego nazywa się ją Koś cioł em wszystkich narodó w. Mozaika na portyku przedstawia Jezusa Chrystusa, któ ry objawił czł owiekowi zwią zek ze Stwó rcą .
Już sama dekoracja tego koś cioł a każ e nam wczuć się w mę kę Chrystusa: panują cy w niej zmierzch i wysokie sklepienia oraz ikony przedstawiają ce cierpienie Jezusa i scenę zdrady Judasza – to wszystko sprawia, ż e pamię tamy jego sł owa: Mó j ojciec! Niech ten kielich mnie ominie! "
W pobliż u Ogrodu Getsemani (Getsemane po aramejsku - prasa do oliwek). W tym ogrodzie na Gó rze Oliwnej Jezus spę dzał czas na modlitwie i tutaj znosił swoją bolesną mę kę .
W Getsemani, za cerkwią Mę czeń stwa Chrystusa, niedaleko grobu Matki Boskiej, na zboczu Gó ry Oliwnej, znajduje się cerkiew ś w. Marii Magdaleny – rosyjska cerkiew prawosł awna w stylu moskiewskim, wybudowana przez rosyjskiego cara Aleksandra III pod koniec XIX wieku na cześ ć jego matki, wielkiej księ ż nej Marii Aleksandrownej.
Nasza dalsza droga wiedzie wzdł uż Via Dolorosa (Droga Bolesna lub Krzyż owa) - drogą , któ rą Jezus Chrystus przeszedł z miejsca skazania na ś mierć przez Poncjusza Pił ata, na Golgotę , na miejsce ukrzyż owania, gdzie znajduje się gł ó wne chrześ cijań skie sanktuarium obecnie znajduje się - Ś wią tynia Grobowiec Pana. Via Dolorosa zawiera dziewię ć z czternastu przystankó w Drogi Krzyż owej Chrystusa. Szó sty przystanek to spotkanie z Veronicą . Kiedy Jezus przechodził , wyszł a mu na spotkanie i otarł a mu twarz chusteczką zamoczoną w zimnej wodzie.
Ostatnie pię ć przystankó w znajduje się na terenie Bazyliki Grobu Ś wię tego. Ś wią tynia skł ada się z trzech gł ó wnych budowli: ś wią tyni na Kalwarii, kaplicy Grobu Ś wię tego i koś cioł a Zmartwychwstania Pań skiego. Terytorium Ś wią tyni jest ś ciś le podzielone mię dzy sześ ć wyznań chrześ cijań skich: greckokatolicką , rzymskokatolicką , syryjską , koptyjską , etiopską i ormiań ską . Umowa ta, przyję ta w 1852 roku, znana jest jako „status quo”. Każ da denominacja ma swoje godziny na modlitwy i nie moż na wbić ani jednego gwoź dzia bez powszechnej zgody. Taki podział czę sto powoduje konflikty mię dzy przedstawicielami ró ż nych wyznań , dlatego od poł owy XII wieku klucze do Bazyliki Grobu Boż ego są przechowywane w rodzinie muzuł mań skiej, a przedstawiciel innej rodziny muzuł mań skiej, Nuseiba, otwiera i każ dego dnia zamyka bramy Ś wią tyni. Klucze do Ś wią tyni był y przekazywane w tych rodzinach najstarszemu synowi z pokolenia na pokolenie przez wiele stuleci.
Po przejś ciu przez duż y dziedziniec, wył oż ony kamiennymi pł ytami, zbliż amy się do fasady Ś wią tyni z dwoma duż ymi ł ukami (jeden z nich jest zamurowany), to jest wejś cie. Przy wejś ciu do ś wią tyni znajduje się kaplica Apokalipsy (Limit of Reese Division), gdzie przed ukrzyż owaniem zdarto z Jezusa szaty - to jest przystanek dziesią ty.
Dwunasty przystanek to kolejne sanktuarium Bazyliki Grobu Ś wię tego – Golgota. Marmurowe schody prowadzą na szczyt gó ry, gdzie ukrzyż owano Jezusa. Ś wią tynia Kalwarii podzielona jest na dwie czę ś ci. Miejsce wykopania krzyż a zaznaczono srebrnym kó ł kiem, a rzekome miejsca, w któ rych stał y krzyż e dwó ch rabusió w rozstrzelanych z Jezusem na Kalwarii – dwoma czarnymi kó ł kami. Tutaj przez otwó r moż esz dotkną ć szczytu Golgoty.
Przy wejś ciu 13. przystanek: na marmurowej posadzce leż y kamień namaszczenia, na któ rym Jó zef i Nikodem zł oż yli ciał o Jezusa do namaszczenia kadzidł em przed pogrzebem.
Bezpoś rednio za kamieniem znajduje się ś ciana Katedry Zmartwychwstania. Jeś li pó jdziemy na lewo od kamienia, znajdziemy się w duż ej rotundzie centralnego budynku Ś wią tyni, poś rodku któ rej wznosi się marmurowa kaplica (cuvuklia). Kaplica nachodzi na jaskinię Grobu Ś wię tego (gdzie został pochowany Jezus) i jest podzielona na dwie czę ś ci: kaplicę Anioł a i sam Grobowiec, któ ry jest mał ą jaskinią . Jest to kamienne ł oż e grobowe wyrzeź bione w naturalnej skale. Zgodnie z ż ydowskim zwyczajem ciał o Chrystusa został o zł oż one gł ową na zachó d, a stopami na wschodzie. Aby zapobiec pró bom odł upania i wywiezienia kawał kó w kamienia, Loż a został a pokryta pł ytą z biał ego marmuru. To tutaj miał o miejsce zmartwychwstanie. To ostatni, czternasty przystanek na Bolesnej Drodze.
Dwa okna w kaplicy Anioł a sł uż ą do przekazania wszystkim modlą cym się Ś wię tego Ognia, któ ry schodzi co roku w Wielką Sobotę przed Wielkanocą . Zgodnie z tradycją w Wielką Sobotę do Kuvuklia wchodzą patriarchowie cerkwi greckokatolickiej i ormiań skiej. Patriarcha Koś cioł a Greckiego wchodzi do Grobu Ś wię tego i modli się o zesł anie ognia. Patriarcha Koś cioł a Ormiań skiego pozostaje w kaplicy Anioł a. Jego obowią zkiem jest dopilnowanie, aby patriarcha grecki nie wzniecał poż aru naturalnymi ś rodkami. Gdy zapala się ogień , grecki patriarcha wyjmuje pł oną cą lampę , z któ rej patriarcha ormiań ski zapala ś wiece (pę czki po 33 ś wiece, wedł ug liczby lat ziemskiego ż ycia Chrystusa), nastę pnie obaj duchowni wychodzą do wiernych.
Trzecią czę ś cią Koś cioł a Grobu Ś wię tego jest Koś ció ł Zmartwychwstania Pań skiego. W jego centrum, na marmurowej posadzce, na niewielkim podwyż szeniu, znajduje się kamienny wazon, symbolizują cy „pę pek ziemi”. W lochu, do miejsca odnalezienia Krzyż a Pań skiego, prowadzą wielostopniowe schody. Uważ a się , ż e to tutaj kró lowa Elena odkrył a drewniany krzyż z gwoź dziami.
W koś ciele Grobu Ś wię tego w nawie Ukrzyż owania w skale widać szczelinę (konsekwencję trzę sienia ziemi, któ re towarzyszył o ś mierci Zbawiciela), przez któ rą wedł ug legendy krew Syna Boż ego , spadają c na czaszkę praojca Adama, zmył grzech pierwszej osoby. To tutaj, w czasach krzyż owcó w, został a poś wię cona kaplica-kaplica w Koś ciele Zmartwychwstania ku czci praojca Adama.
Wczesnochrześ cijań ska tradycja o pochó wku Adama wią ż e się z wyniesieniem poza mur twierdzy jerozolimskiej, gdzie ukrzyż owano Pana Jezusa Chrystusa na miejscu staroż ytnego grobu praojca Adama. Miejsce to nazywał o się Gó rą Golgota. Orygenes pisał o tym, mó wią c, ż e „na miejscu Czaszki, gdzie Ż ydzi ukrzyż owali Chrystusa, spoczę ł o ciał o Adama, a przelana krew Zbawiciela obmył a koś ci Adama, oż ywiają c cał ą ludzkoś ć na jego twarzy”.
Wedł ug innej legendy jaskinia przodkó w w Hebronie jest miejscem, w któ rym do dziś znajdują się szczą tki pierwszego czł owieka. Angielski pielgrzym Zewulf, któ ry odwiedził Jerozolimę w epoce krzyż owcó w, a takż e Jan z Wü rzburga, któ ry opisał ś wię te miejsca Palestyny, bez wą tpienia zaznajomiony z tradycją czczenia Golgoty jako grobu Adama, twierdził jednak ż e Adam został pochowany w Hebronie.
Jak pogodzić te dwie tradycje, któ re mają prawo istnieć ? Ś wiatł o rzuca rę kopis „Jaskinia Skarbó w”, datowany na VII wiek, napisany w ję zyku syryjskim. Rę kopis ten mó wi, ż e patriarcha Noe uratował szczą tki Adama i Ewy przed potopem, a po zakoń czeniu potopu zostali ponownie pochowani w Hebronie. Jedynie czaszka i dwie koś ci praojca, patriarcha Noe zapisał swojemu najstarszemu synowi Simowi, aby został pochowany w miejscu, gdzie zgodnie z archaiczną ideą znajdował się ś rodek ziemi. Sem zbudował miasto Jopiasz, nastę pnie zbudował oł tarz, pod któ rym poł oż ył gł owę naszego praojca, a niedaleko tego oł tarza zał oż ył miasto Jeruzalem, co oznacza „Ś wiat Boż y”. Nastę pnie Palestyna został a podbita przez plemiona kananejskie, a miejsce, w któ rym leż ał a gł owa Adama, popadł o w ruinę , choć z pamię ci ludzie nazywali je „Golgotą ” (po hebrajsku – czaszka, czoł o). Tu, na Golgocie, miał o się dokonać dzieł o odkupienia ś wiata. W konsekwencji obie tradycje nie są ze sobą sprzeczne – pochowana w Hebronie gł owa praojca Adama został a przeniesiona do Jerozolimy i pochowana w ziemi w miejscu, gdzie miał być pó ź niej ukrzyż owany Pan Jezus Chrystus, któ rego krew spadał a na szczą tki biblijnego przodka, zmył yby grzech pierworodny popeł niony w Ogrodzie Eden.
Ten mał o znany rę kopis syryjski wyjaś nia, w jaki sposó b tradycja malowania ikon Koś cioł a prawosł awnego przyję ł a wizerunek czaszki i koś ci u podstawy krzyż a kalwaryjskiego.
Po zwiedzeniu Bazyliki Grobu Ś wię tego i Dzielnicy Chrześ cijań skiej kontynuujemy naszą znajomoś ć ze Starym Miastem, wewną trz któ rego znajdują się.4 dzielnice: muzuł mań ska, chrześ cijań ska, ormiań ska i ż ydowska. Od Bramy Jafy, wybudowanej w 1538 roku na pó ł nocny zachó d od Wież y Dawida, najwygodniej jest spacerować po Starym Mieś cie, wię c jest tam najbardziej ruchliwy i zawsze jest tu duż o turystó w.
Jakby rę ką wielkiego mistrza ł ą czą się ze sobą kawał ki wspaniał ego obrazu, któ ry dokł ada się na naszych oczach. Mę ż czyź ni w czarnych ubraniach, z pejsami, spieszą cy do synagogi, Arabowie zapraszają cy, ż eby coś od nich kupić , ż oł nierze z karabinami maszynowymi w pogotowiu, turyś ci i pielgrzymi z cał ego ś wiata, biją ce dzwony koś cielne, gł os muezina, zgromadzenie wierni do modlitwy. . . Wszystko to jest jednocześ nie sprzeczne i harmonijne, a my moż emy tylko kontemplować i cieszyć się , zastygli w niemym podziwie, z arcydzieł a, któ re widzieliś my.
Przechodzimy przez dzielnicę muzuł mań ską – najwię kszą z czterech, zamieszkaną przez Arabó w przybył ych z okolicznych wiosek po opuszczeniu tych miejsc przez Ż ydó w i chrześ cijan. Oto najważ niejsze miejsca dla muzuł manó w: Kopuł a na Skale i meczety Al-Aksa. Są czczeni przez muzuł manó w na ró wni z Mekką . Przebiega tu ró wnież Via Dolorosa, Bolesna Droga Chrystusa. Ulice tej dzielnicy są cał kowicie usiane sklepami i sklepami przeznaczonymi dla turystó w. Są doś ć malowniczym widokiem: sprzedawcy we wszystkich ję zykach ś wiata zapraszają kupują cych, w niesamowitym tł oku, co jakiś czas korki tworzą strumienie turystó w i pielgrzymó w, a odurzają ce aromaty zió ł i przypraw unoszą się w powietrzu .
Dzielnica Ormiań ska to najmniejsza dzielnica Starego Miasta. Ormianie zaczę li osiedlać się w Jerozolimie z powodó w religijnych mniej wię cej w tym samym czasie, w któ rym rozpoczę ł a się budowa dzielnicy chrześ cijań skiej. Zbudowano tu katedrę ś w. Jakuba, któ ra stał a się centrum społ ecznoś ci ormiań skiej w Izraelu. To jedna z najbardziej zamknię tych, zamknię tych i nie zatł oczonych dzielnic Starego Miasta, turyś ci nie są tu zbyt faworyzowani. Ormianie ż yją w swojej mał ej i zamknię tej społ ecznoś ci, mó wią wł asnym ję zykiem, uczą się w szkoł ach narodowych. Przedstawiciele diaspory ormiań skiej zajmują się gł ó wnie twó rczymi zawodami: jest wś ró d nich wielu artystó w, fotografó w i rzemieś lnikó w. Ich ceramika jest poszukiwana wś ró d turystó w i mieszkań có w miasta.
W dzielnicy ż ydowskiej znajduje się wiele unikalnych zabytkó w: są to pozostał oś ci straż nicy staroż ytnej Jerozolimy, pozostał oś ci Cytadeli Dawida z Muzeum Historii Jerozolimy, Ś ciana Poł udniowa, tunele Hasmonean, studnia Warren, ł uki Wilsona Robinson i Berkeley, a takż e szerokie schody Maalota Rabi Yehudy prowadzą ce do ś wię tego miejsca dla każ dego Ż yda - Ś ciany Pł aczu zbudowanej z ogromnych kamiennych monolitó w. Każ dego dnia przychodzą do niej Izraelczycy i goś cie z kraju. Swoje proś by do Boga lub pielę gnowane pragnienia zapisują na kartkach papieru i wkł adają je mię dzy kamienie muru, a nastę pnie modlą się lub po prostu proszą Boga wł asnymi sł owami o speł nienie pragnień . Odprawiliś my ró wnież ten rytuał przy Ś cianie, speł nił o się wiele ż yczeń . Ż ydzi na cał ym ś wiecie modlą się do Izraela, Ż ydzi izraelscy modlą się do Jerozolimy, a Jerozolimscy Ż ydzi modlą się do Ś ciany Pł aczu. Dlatego Ś cianę Pł aczu należ y opowiedzieć bardziej szczegó ł owo.
Na plac wchodzi tylko jedna ó sma Muru o dł ugoś ci 57 metró w. Chociaż Ś ciana Pł aczu nie jest ś cianą Ś wią tyni, jest najbliż ej niej i dlatego stał a się najwię kszą ś wią tynią narodu ż ydowskiego. Ma swoją nazwę , ponieważ Ż ydzi opł akują tutaj Pierwszą i Drugą Ś wią tynię , obie zniszczone tego samego dnia, ale w ró ż nych latach. Pisma mó wią , ż e oba zniszczenia nie wydarzył y się przypadkowo. Ż ydzi zostali ukarani za bał wochwalstwo, rozlew krwi i kazirodztwo za pierwszym razem, a za bezprzyczynowe, mordercze wojny za drugim. Po zburzeniu Ś wią tyni przez dł ugi czas Ś ciana Pł aczu był a dostę pna na cał ej swojej dł ugoś ci. Ale okoł o 700 lat temu zdobywcy mamelucy i arabscy zaczę li budować do niego podejś cia. Ż ydzi, któ rzy nadal modlili się pod Murem, musieli się do niego przedostać . Ż ydzi, któ rzy nadal modlili się przy Ś cianie, musieli przechodzić do niego przez wą skie przejś cia, ale to ró wnież ustał o w 1948 roku, kiedy Stare Miasto został o zdobyte przez Jordanię , a Ż ydom ogó lnie zabroniono dostę pu do Ś ciany Pł aczu. W 1967 roku, po wojnie sześ ciodniowej, kiedy Jerozolima został a zjednoczona, Ś ciana Pł aczu, ku wielkiej radoś ci narodu ż ydowskiego, znó w znalazł a się w jego rę kach.
Ś ciana Pł aczu został a zbudowana, aby wspierać zachodnią stronę ś wię tego Wzgó rza Ś wią tynnego. Na dł ugo przed tym, jak prorok Jeremiasz przepowiedział , ż e Ś wią tynia w Jerozolimie zostanie zniszczona, ale jej zachodnia ś ciana pozostanie. I chociaż Ś ciana Pł aczu nie jest ś cianą Ś wią tyni, jest najbliż ej niej i dlatego stał a się najwię kszą ś wią tynią narodu ż ydowskiego. Ma swoją nazwę , ponieważ Ż ydzi opł akują tutaj Pierwszą i Drugą Ś wią tynię , obie zniszczone tego samego dnia, ale w ró ż nych latach. Pisma mó wią , ż e oba zniszczenia nie wydarzył y się przypadkowo. Ż ydzi zostali ukarani za bał wochwalstwo, rozlew krwi i kazirodztwo za pierwszym razem, a za bezprzyczynowe, mordercze wojny za drugim. Ż ydzi na cał ym ś wiecie modlą się do Izraela, Ż ydzi izraelscy modlą się do Jerozolimy, a Jerozolimscy Ż ydzi modlą się do Ś ciany Pł aczu.
Ze Ś cianą Pł aczu wią ż e się wiele nowoczesnych tradycji. Tutaj ż oł nierze wybranych jednostek wojskowych Sił Obronnych Izraela skł adają przysię gę , wielu chł opcó w, któ rzy ukoń czyli 13 lat (bar micwa) jest tu wzywanych po raz pierwszy do czytania Tory, w Dniu Niepodległ oś ci Izraela i na w dniu wyzwolenia Jerozolimy pod Murem odbywają się uroczyste wydarzenia.
Naszą wycieczkę po Jerozolimie koń czymy opuszczają c Ś cianę Pł aczu przez najmniejszą Bramę Ś mieci Starego Miasta, o któ rej mowa w Starym Testamencie. Brama otrzymał a swoją nazwę najprawdopodobniej dlatego, ż e za ich poś rednictwem wywoż ono ś mieci ze Ś wią tyni poza mury miasta do Doliny Gehenom. Od czasó w osmań skich Arabowie nazywali je „Bab al-Maghariba” – „Brama Mauró w” ze wzglę du na bliskoś ć obszaru, na któ rym osiedlali się imigranci z Afryki Pó ł nocnej. Brama ś mieci znajduje się pod wszystkimi innymi bramami w murze Starego Miasta. Nad bramą zachował się stary rzeź biony ł uk z wyrzeź bionym kamiennym kwiatem, typowy dla czasó w Mamelukó w i okresu osmań skiego.
Jerozolima to miasto, któ re czaruje i czaruje, przycią ga i wzbudza podziw. Nie moż na tego zobaczyć , ale poczuć . To miejsce, w któ rym zatraca się sens rzeczywistoś ci, gdzie czas i wiecznoś ć przenikają się...Tu powstał o nie tylko pań stwo Izrael i jego historia, ale i cał a ludzkoś ć .
